Hoe werden de Beatles de grootste band ter wereld?

Beatles 1968
Hoe werden de Beatles de grootste band ter wereld?

Gepubliceerd: 29-5-2017

Laatste update: 01-11-2023

In een carrière van amper tien jaar tijd werden de Beatles, begonnen als een van de vele beatgroepjes in Engeland, de grootste band ter wereld. Ruim vijftig jaar later is de band van John Lennon, Paul McCartney, George Harrison en Ringo Starr nog altijd een van de invloedrijkste groepen uit de geschiedenis van de popmuziek. Wie waren de Beatles? Waarom stonden ze symbool voor de tegencultuur van de jaren zestig? Hoe werden ze “populairder dan Jezus”?

Redacteur: Sjoerd Huismans

Hoe begonnen de Beatles?

In 1957 begint de dan zestienjarige John Lennon uit Liverpool een bandje met schoolvrienden: The Blackjacks. Als blijkt dat er al een andere lokale band bestaat met die naam, veranderen ze de naam in The Quarrymen. Na een paar maanden komt de vijftienjarige Paul McCartney de groep versterken op ritmegitaar. Hij brengt zijn vriend George Harrison mee, maar die wordt als veertienjarige te jong bevonden door Lennon. Na een maand aandringen nemen ze hem toch aan als leadgitarist. De basis voor de Beatles ligt er dan al, alleen hebben de drie nog geen vaste drummer. Wel komt Lennons vriend Stuart Sutcliffe erbij op basgitaar. Op zijn voorstel veranderen ze de naam in de Beatals: een eerbetoon aan rock-‘n-roll-zanger Buddy Holly en zijn band The Crickets (de krekels). Via Silver Beetles en Silver Beatles komen ze uiteindelijk uit bij simpelweg The Beatles.

The Beatles jong

Een vroege foto van The Beatles, toen nog een vijfmansband. 

De band gaat op tour in Schotland en verblijft een paar maanden in Hamburg waar ze de huisband zijn van de club Kaiserkeller. Pete Best is inmiddels de vaste drummer van de band. In Hamburg nemen de Beatles voor het eerst muziek op in de studio, als achtergrondband van rock-‘n-roll-artiest Tony Sheridan. Omdat het woord ‘Beatles’ volgens platenmaatschappij Polydor te veel lijkt op het Hamburgse dialectwoord ‘Pidels’, wat piemels betekent, brengen zij de plaat uit onder de naam Tony Sheridan and the Beat Brothers. In Hamburg experimenteren The Beatles ook voor het eerst met de drug Preludin, om urenlang door te kunnen. Bassist Sutcliffe is de eerste die op het podium het beroemd geworden ‘mop top’-kapsel draagt: een idee van zijn vriendin (en fotograaf van de band) Astrid Kirchherr. In Hamburg is die voorover gekamde lok op dat moment al populair bij jongeren, maar Sutcliffe wordt aanvankelijk hysterisch uitgelachen door Lennon en McCartney.

In Hamburg ontwikkelen de Beatles zich razendsnel als liveband, maar als ze terugkeren in Liverpool kent nog steeds niemand ze. "Ze dachten dat we uit Duitsland kwamen. Ze vonden dat we goed Engels spraken." 

Documentairemaker Leslie Woodhead, die in 1962 de allereerste concertbeelden van de Beatles schoot “in een kelder vol lawaai”, herinnert zich vooral de rauwheid van het viertal. “Die jongens waren echte podiumbeesten (…) Het waren absoluut nog niet de keurige jongens die ze later werden.”

Beatles-Platz

De Beatles-Platz in Hamburg. 

Wanneer braken de Beatles door?

Na een keer afgewezen te zijn door platenmaatschappij Decca, tekenen de Beatles op 6 juni 1962 bij Parlophone, na een auditie bij producer George Martin. Bassist Sutcliffe heeft de groep dan al verlaten: hij gaat studeren aan de kunstacademie van Hamburg. Een jaar later overlijdt hij aan een hersenbloeding. Producer Martin is niet tevreden over het drumwerk van Best: hij wordt vervangen door Ringo Starr. ‘Love Me Do’ is in oktober 1962 de eerste single van de Beatles (nieuwe drummer Starr is daarop overigens alleen op tamboerijn te horen omdat Martin zijn drumwerk evenmin goed vindt). In Nederland wordt het nummer pas een jaar later een klein hitje (27e plaats).

Maar de Beatles maken een stormachtige ontwikkeling door in hun vroege jaren. Lennon en McCartney zijn al snel de belangrijkste songwriters binnen de band. Manager Brian Epstein wil, met een groot publiek in gedachten, dat de Beatles een keurig, professioneel imago krijgen. De spijkerbroeken worden vervangen door nette pakken. “Hij zei: kijk, als jullie echt die in die grote hallen wil gaan optreden, moeten jullie veranderen. Stop met eten op het podium, met vloeken, met roken.”

Beatles pakken

The Beatles, die hier poseren met hun koninklijke onderscheiding, zien er met dank aan manager Brian Epstein altijd onberispelijk uit. 

Singles ‘Please Please Me’, ‘From Me To You’ en vooral ‘She Loves You’ van de debuutplaat Please Please Me worden grote hits – de laatste is de eerste Beatlessingle die meer dan een miljoen keer wordt verkocht. Binnen een half jaar gaat de groep drie keer op tour in het Verenigd Koninkrijk en al snel komt het fenomeen ‘Beatlemania’ op gang: overal waar de vier komen worden ze begroet door gillende fans. Als de band na een korte tour in Zweden aankomt op Heathrow, staan honderden fans ze op te wachten in de stromende regen. Bij een concert in Plymouth moet de politie waterkanonnen inzetten om het publiek onder controle te houden. Na afloop van de optredens moet een berg vrouwenondergoed van het podium worden geveegd. De band begint ook films te maken om hun populariteit maximaal uit te buiten.

Beatlemania

"Mentale waanzin, gekenmerkt door opwinding, hallucinatie en uitzinnig enthousiasme."

Ook in 2016 is de Beatlemania nog niet verdwenen: de complete Abbey Road-studio is nagebouwd voor een tour met Beatles-imitatoren. 

De Beatlemania verspreidt zich bovendien naar de Verenigde Staten, en de platen van de band worden intussen alleen maar beter. Derde album A Hard Days Night wordt algemeen beschouwd als de beste ‘vroege’ plaat van de Beatles, door het herkenbare geluid van Harrisons twaalfsnarige Rickenbacher-gitaar (luister bijvoorbeeld het openingsakkoord van het titelnummer), de in harmonie gezongen refreinen die je dagenlang in je hoofd hebt en het ontbreken van covers: het is het eerste Beatlesalbum met alleen Lennon/McCartney-producties. 

Beatlemania Schiphol

'Beatlemania' bij de aankomst van de bandleden op Schiphol in 1964. Links Paul McCartney, rechts John Lennon. 

Hoe ontdekten de Beatles de studio?

Toch zijn de latere platen van de Beatles muzikaal nog veel baanbrekender. Een combinatie van psychedelische drugs, experimenteerdrift in de studio, de kunsten van producer George Martin en invloeden uit klassieke en niet-Westerse muziek leidt tot artistiek hoogstaande platen als Rubber Soul en Revolver.

In 2016 overlijdt producer George Martin op 90-jarige leeftijd. Een terugblik op de enorme invloed die hij met zijn klassieke scholing op de Beatles had. 

Het arsenaal aan instrumenten wordt uitgebreid met onder meer de sitar (‘Norwegian Wood’) en een elektrisch overstuurde bas (‘Think For Yourself’). Op ‘In My Life’ lijkt een klavecimbel uit de tijd van Bach te horen, maar in feite is het een op halve snelheid opgenomen piano die op normale snelheid een octaaf hoger klinkt.

De Indiase muzikant Ravi Shankar, de vader van zangeres Norah Jones, overlijdt in 2012 op 92-jarige leeftijd. Hij was een grote inspiratiebron voor de Beatles en leerde George Harrison de sitar bespelen. 

Na het uitbrengen van Revolver gaan de Beatles voor het laatst op tour: voortaan zullen zij zich uitsluitend op studiowerk richten. Dat levert nog experimentelere albums op zoals het geweldige – door velen als beste plaat aller tijden beschouwde – Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band. Vrij van de druk de nummers op een of andere manier nog live te moeten kunnen uitvoeren, kunnen de Beatles helemaal losgaan. Om de verschillende stukken van ‘A Day In The Life’, die muzikaal niet goed aan elkaar passen, toch één geheel te laten vormen regelen ze een veertigkoppig orkest dat stomverbaasd de opdracht krijgt met zijn allen tegelijk van de laagste naar de hoogste noot te gaan. Van ‘Strawberry Fields Forever’ bestaan eerst twee versies (een simpele rockuitvoering en een orkestrale) in verschillende toonsoorten, die door Martin op een of andere manier toch aan elkaar gelast zijn.

Na Sgt. Pepper’s zouden de Beatles hun grensverleggende werk voorzetten op het titelloze vervolg (bijgenaamd ‘the white album’). In onderstaand interview vertelt Paul McCarney over de klassieke invloeden in ‘Blackbird’:

Leo Blokhuis interviewt Paul McCartney over de invloeden die The Beatles haalden uit klassieke muziek. "Bach was de popster van zijn tijd."

Hoe was de Nederlandse show van de Beatles?

Rond de laatste tour dateert de uitspraak van John Lennon dat de band “populairder is dan Jezus”. Twee jaar eerder, als de Beatlemania overal op stoom is gekomen, speelt de band een paar shows in Nederland. Niet in Amsterdam, maar in het Zuid-Hollandse Hillegom en het West-Friese Blokker. Vooral dat laatste concert is goed gedocumenteerd. 

The Beatles rondvaart

The Beatles treden op in Blokker. 

Reguliere concertlocaties in het brave naoorlogse Nederland vinden de vier langharige Engelsen met hun duivelse popmuziek een te groot risico. De zoon van de burgemeester Ben Essink, die al verschillende grootheden naar Blokker haalde, organiseert het concert in een veilinghal voor groenten en fruit. De Beatles kosten hem omgerekend zo’n twintigduizend euro, voor twee sets van 25 minuten. Ringo Starr is ziek en wordt vervangen door Jimmie Nicol. Op de beelden (zie onderstaand fragment) zijn uitzinnige fans te zien, van de aankomst op Schiphol tot het concert. Op andere foto’s lijkt de hysterie wel weer mee te vallen – de middagsessie die The Beatles spelen is niet eens uitverkocht.

Vijftig jaar na dato blikt EenVandaag terug op de optredens van de Beatles in Blokker. 

Waarom staan de Beatles symbool voor de jaren zestig?

Over het concert in Blokker wordt vaker – ongetwijfeld wat overdreven – gesteld: eigenlijk beginnen de Nederlandse jaren zestig op 6 juni 1964. Beatlesfan Arie van Staveren vertelt in bovenstaand fragment hoe hij tijdens de rondvaart van de Beatles over de Amsterdamse grachten, na enige strubbelingen met een agent, het water in springt om de band de hand te schudden. Een spontane actie, maar tekenend voor die periode: “De jeugd verzette zich op allerlei manieren, of dat nu via muziek was of politiek of relletjes. Het was duidelijk een kentering tussen de voorgaande generatie en die van de zestiger jaren.”

Beatles rondvaart 2

Fans springen het water in om The Beatles te begroeten tijdens hun rondvaart over de Amsterdamse grachten. 

Met hun lange haar, hun voorliefde voor psychedelische drugs en hun interesse in Oosterse religie zijn de Beatles symbool komen te staan voor de tegencultuur van de jaren zestig.

In 1968, op het hoogtepunt van hun roem, bezoeken The Beatles de transcendente meditatie-goeroe Maharishi Mahesh Yogi in India. NOVA zoekt zijn voormalig woordvoerder Paul Gelderloos op. 

Samen met zijn vrouw Yoko Ono wordt John Lennon het gezicht van de hippiebeweging, vooral door nummers als ‘Imagine’ en ‘Give Peace A Chance’ die hij na het einde van de band in 1970 als solo-artiest uitbrengt. Iconisch is de 'Bed-In' die de pasgetrouwde Lennon en Ono houden in 1969 houden in het Amsterdamse Hilton-hotel. Zeven dagen lang blijven de twee in bed als pacifistisch protest tegen de Vietnamoorlog. Elke ochtend mag de pers langskomen (die er niks van begrijpt).

In bed met John en Yoko

In bed met john en yoko

In het Beatles-nummer ‘The Ballad of John and Yoko’ zingt hij er zelf over: “Drove from Paris to the Amsterdam Hilton, talking in our beds for a week. The newspapers said say what're you doing in bed, I said we're only trying to get us some peace.”

Natuurlijk zit de beroemde Bed-In van John Lennon en Yoko Ono ook in de historische comedyserie Welkom in de jaren 60

In het kort

  • In 1957 begint de dan zestienjarige John Lennon uit Liverpool een bandje met schoolvrienden: The Blackjacks. Paul McCartney en George Harrison sluiten al snel aan. Via The Quarrymen en The Beatals wordt de naam veranderd in The Beatles.

  • De band gaat op tour in Schotland en verblijft een paar maanden in Hamburg waar ze de huisband zijn van de club Kaiserkeller. Na een keer afgewezen te zijn door platenmaatschappij Decca, tekenen de Beatles op 6 juni 1962 bij Parlophone.

  • Op de debuutplaat Please Please Me staan drie grote hits. Binnen een half jaar gaat de groep drie keer op tour in het Verenigd Koninkrijk en al snel komt het fenomeen ‘Beatlemania’ op gang.

  • Op het hoogtepunt van de Beatlemania speelt de band twee shows in Nederland, niet in Amsterdam maar in Hillegom en Blokker: het officieuze begin van de jaren zestig in Nederland.

  • De platen van de Beatles worden steeds bijzonderder door psychedelische drugs, experimenteerdrift in de studio, de kunsten van producer George Martin en invloeden uit klassieke en niet-Westerse muziek. De band stopt met live-optredens.

  • Met name John Lennon wordt het gezicht van de hippiebeweging in de jaren zestig. In 1969 blijven hij en zijn vrouw Yoko Ono een week in bed in het Amsterdamse Hilton-hotel, als protest tegen de Vietnamoorlog.

En je weet het!

Anderen het laten weten?

auteur

Door Sjoerd Huismans

Ook interessant

om te weten