Wie was Hugo de Groot?

Portret van Hugo de Groot, Willem de Broen, c. 1705 - c. 1798
Wie was Hugo de Groot?

Gepubliceerd: 27-7-2017

Laatste update: 27-01-2021

Rechtsgeleerde en politicus Grotius: vooral bekend om zijn ontsnapping in een boekenkist uit Slot Loevestein waar hij gevangen zat. Maar, de intellectuele alleskunner schreef gedurende zijn leven een aantal meesterwerken over rechten waarmee hij ook wereldberoemd werd. Een aantal van zijn ideeën wordt nog steeds gebruikt. Wie was dit wonderkind dat op elfjarige leeftijd aan een universitaire studie begon?

Redacteur: Saskia Wayenberg

Hoe zag de jeugd van Hugo de Groot eruit?

Op 10 april 1583 wordt Hugo de Groot geboren in de Nederlandse stad Delft. Hij is de zoon van een machtige en steenrijke familie vol regenten. De Groot is een bijzonder slimme jongen met een ongelooflijk geheugen. Wanneer hij zijn achtste levensjaar passeert, schijft hij poëzie in het Nederlands en Latijn. Ook vertaalt hij dan al boeken in het Latijn en Grieks naar het Nederlands. Op elfjarige leeftijd wordt hij toegelaten tot de universiteit van Leiden en daar wordt hij gezien als de opvolger van de Nederlandse geleerde Erasmus. Hij studeert er, naast het Latijn en Grieks dat hij al vloeiend sprak, ook Arabisch, Hebreeuws, Frans en Duits. Daarnaast gaat hij rechten studeren om mensen te kunnen helpen.

hugo de groot toen hij zestien was

Hugo de Groot op zestienjarige leeftijd door Jan Antonisz van Ravesteyn (1599).

Eenmaal afgestudeerd verhuist De Groot naar Den Haag waar hij aan het werk kan als advocaat. Daar valt hij enorm op; hij is superslim, klein voor zijn leeftijd en heeft een guitig en kinderlijk gezicht. Bestuurders en staatslieden kiezen hem als lid voor de Hollandse ambassade waarbij hij naar het Franse hof wordt gestuurd. Daar is ook de Franse koning Hendrik IV van hem onder de indruk en geeft hem de bijnaam het Hollandse wonder. Van hem krijgt hij ook een promotie aan de Universiteit van Orleans aangeboden. Hij behaalt zijn doctorsgraad en promoveert als professor in het civiele recht in 1598. Tien jaar later trouwt de Groot met Maria van Reigersberch en ze krijgen een dochter en drie zonen.

Wie is Hugo de Groot?

"Een belangrijke Nederlander aan wie we veel te danken hebben."

"Met in haar fonkende donkere ogen de uitdrukking van haar wilskracht."

Waarom wordt Hugo de Groot veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf?

Jarenlang is De Groot stadspensionaris van Rotterdam en juridisch adviseur van Johan van Oldenbarnevelt, de raadspensionaris van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Na de Slag bij Nieuwpoort, een grote veldslag tegen het Spaanse leger die nipt gewonnen wordt, heeft Van Oldenbarnevelt ruzie gekregen met de invloedrijke legeraanvoerder en stadhouder Prins Maurits van Oranje (de zoon van Willem van Oranje).

Tijdens het Twaalfjarig Bestand, een wapenstilstand die tot 1621 duurt, verslechtert de relatie tussen de voormalige vrienden verder. Maurits wil verder vechten tegen de Spanjaarden, Van Oldenbarnevelt wil de vrede behouden. Dat politieke conflict overlapt bovendien met een religieus conflict, namelijk dat tussen de tolerante remonstranten en de strenge contraremonstranten. De Groot kiest partij voor Van Oldenbarnevelt en de remonstranten. Hij ijvert voor tolerantie van verschillende geloven en vindt dat de staat en niet de kerk het hoogste gezag heeft. De contraremonstranten vinden dit ketterij.

Een theologische tegenstelling

Op het moment dat Hugo de politiek in gaat, zijn de godsdienstige kwesties al in volle gang. 

"Het is een heftige strijd om de macht."

"De oorlog kost veel geld en daarom willen ze vrede."

Welke boeken schrijft Hugo de Groot?

Door de jaren heen schrijft Hugo de Groot (voornamelijk onder zijn Latijnse naam ‘Grotius’) veel. Nederlandse gedichten, Latijnse tragedies en veel belangrijke en beroemde boeken op historisch, maar vooral juridisch terrein waarin hij af en toe duidelijk zijn Nederlandse afkomst laat doorschemeren.

Tijdens zijn gevangenschap op Loevestein schrijft Hugo de Groot zijn beroemdste boek, over het recht van oorlog en vrede.

Met zijn geleerdheid probeert Hugo de Groot structuur aan te brengen in het werk en de kennis van voorgaande auteurs. Dat levert hem veel nieuwe inzichten op. Dat gebeurt ook tijdens de ontwikkeling van zijn beroemdste werk: De jure belli ac pacis (1625), drie boeken over het recht van oorlog en vrede, opgedragen aan Lodewijk XII, de koning van Frankrijk. Daarin beschrijft Hugo de Groot de grondbeginselen en de basis van het volkenrecht zoals we die nu nog steeds kennen.

Het recht moet worden gehandhaafd, desnoods door oorlog.

Hugo de Groot

Een ander belangrijk werk van Hugo de Groot vormt de basis van het huidige internationale zeerecht: Mare Liberum (1609), de vrije zee. In zijn boek houdt hij een pleidooi voor een vrije toegang van de zee en probeert hij aan te tonen dat Holland, sinds de Bataven, over dé ideale regeringsvorm beschikt. Een aantal van de boeken die Hugo de Groot heeft geschreven vormen de basis voor het hedendaagse volkenrecht en zeerecht.

Beroemdste boek gekocht door Belgische bibliotheek

NOS - Radio 1 ochtendjournaal, 24 nov 2010

00:00

00:00

Hoe ontsnapt Hugo de Groot uit Slot Loevestein?

In het buitenland staat ‘Grotius’ vooral bekend als briljante rechtsgeleerde maar in Nederland blijft de boekenkist, en dus de ontsnapping uit Loevestein, hem achtervolgen. Tijdens zijn gevangenschap probeert hij zoveel mogelijk te lezen en te schrijven. Kisten vol met boeken worden iedere maand tijdens een levering vanuit Gorinchem gebracht en gehaald. Na een halfjaar in gevangenschap komt Maria van Reigersberg, de vrouw van Hugo, op het idee om hem bij de volgende levering naar buiten te loodsen in deze kist.

ontsnapping uit de boekenkist

De Groot verstopt zich in de boekenkist door Simon Fokke (1754).

Avonden op rij oefent Hugo de Groot om urenlang in de kist te zitten en op 22 maart 1621 is het zover: Hugo de Groot vlucht in de boekenkist uit Loevestein. Op die dag wordt er in Gorinchem de jaarmarkt gevierd en mede door de festiviteiten wordt de boekenkist niet gecontroleerd. Toch vergeet de vrouw van Hugo de Groot één belangrijk onderdeel van het ontsnappingsplan: het branden van een kaarsje op de kamer van Hugo de Groot in Loevestein. Daardoor wordt zijn ontsnapping diezelfde dag nog ontdekt, maar Hugo is tegen die tijd al vertrokken uit het gebied.

Vermomd als metselaar kan Hugo de Groot de stad ontvluchten en reist hij naar Waalwijk, waar een postkoets staat te wachten. De route volgt van Baarle naar Antwerpen met een overnachting in Loveren. Vanuit daar reizen ze de volgende ochtend verder naar Parijs. Eenmaal aangekomen in Parijs dient Hugo de Groot, met steun van de Franse Koning, een verzoek in aan de Staten van Holland om zijn vrouw en kinderen ook naar Parijs te laten komen. Dat verzoek wordt geaccepteerd mits Hugo nooit meer naar Nederland terugkeert. Na de ontsnapping uit Loevestein leeft hij nog 24 jaar. Op 62-jarige leeftijd overlijdt hij tijdens een schipbreuk bij Rostock in Duitsland.  

graf van hugo de groot

Hugo de Groot ligt begraven in de Grote Kerk in Delft.

In het kort

  • Hugo de Groot is vanaf zijn geboorte al een bijzondere jongen en niet veel later blijkt hij een wonderkind te zijn. Zo begint hij op zijn elfde met een studie aan de universiteit van Leiden.

  • Hugo Grotius was, naast een goede advocaat en schrijver, ook erg betrokken bij de politiek van de republiek: In 1599 wordt hij advocaat van Den Haag, juridisch-adviseur van Holland, Zeeland en Friesland in 1609 en stadspensionaris van Rotterdam in 1613.

  • Tijdens heftige godsdienstige en politieke conflicten komen twee partijen lijnrecht tegenover elkaar te staan. De Remonstranten worden gedood of gevangengezet wegens landverraad.

  • Na twee jaar gevangenschap in Slot Loevestein ontsnapt Hugo de Groot door zich te verstoppen in een boekenkist. Hij vlucht naar Parijs waar hij nog 24 jaar met zijn vrouw en kinderen leeft.

En je weet het!

Anderen het laten weten?

auteur

Door Saskia Wayenberg

Ook interessant

om te weten