Het levenslied van de Zangeres Zonder Naam
Gepubliceerd: 22-12-2017
Laatste update: 02-03-2023
Koningin van het Levenslied, Moeder der zeven smarten, Zangeres Zonder Naam. Titels die allemaal toekomen aan Mary Servaes-Bey, de zangeres die de smartlap tot een levenslied heeft verheven. Samen met platenbaas Johnny Hoes bereikt zij een breed publiek en verkoopt ze ruim 17 miljoen platen. Een artiest uit Andere Tijden.
Redacteur: Anne Verwaaij
Programma: Andere Tijden
Zangeres Zonder Naam in 1971
Een moeilijke maar muzikale jeugd
“Al werd ik vaak verguisd, veel pijn doen die herinneringen. Ik bleef mijn levenslied met hart en ziel toch altijd zingen. De weg die ik moest gaan, die ging beslist niet over rozen. Maar toch, ik zette door. Ik had gekozen.”
Mary Servaes-Bey wordt in 1919 als Rietje Beij in een arme arbeiderswijk van Leiden geboren. Hier groeit ze op in een gezin van tien kinderen, met een vaak dronken en gewelddadige vader, een hardwerkende moeder en muzikale broers en zussen.
Ze is twee jaar als ze door een ongeluk jarenlang gedwongen is in bed te blijven. Aan deze periode houdt ze haar mankheid over, maar ook vormt deze moeilijke tijd haar tot een taaie en eigenzinnige vrouw. Musicalster Ellen Pieters weet hoe het is om in de huid te kruipen van de Zangeres Zonder Naam, daarover vertelt ze in Andere Tijden: “Eigenlijk was het een beetje een straatvechtertje. Het was iemand die heeft moeten vechten om zich staande te houden.”
De hele aflevering zien? Kijk op NPO.nl
Het kinderstemmetje van Mary Bey
Al op 15-jarige leeftijd treedt Rietje op met haar broers. Eerst in het Eerste Leidsche Klucht en Revue Gezelschap van Nard Boer en vervolgens op zaterdagavonden in de uitgaansgelegenheden van Leiden. In deze periode kiest Rietje voor de naam Mary Bey, de naam die ze de rest van haar leven zal dragen.
Wanneer de oorlog voorbij is, sluit Mary zich aan bij haar broers in Maastricht. Naast haar vaste betrekking als dienstmeisje treedt ze samen met haar broers Manus en Jerry op in de Limburgse buurtcafés. Het is bij een van deze optredens dat ze haar man Sjo Servaes ontmoet.
Johnny Hoes en de Zangeres Zonder Naam in 1973
In 1957 zingt Mary een achtergrondkoortje op een bandje in, niet wetende dat vanaf dat moment haar hele leven verandert. Het bandje komt bij Johnny Hoes terecht, op dat moment talentscout van Philips Records. Hij raakt direct enthousiast van het kinderstemmetje op de achtergrond dat hij niet thuis kan brengen. Het is het begin van de Zangeres Zonder Naam.
Aan het begin van haar muziekcarrière bij Hoes treedt Mary veel op met haar jongere broer Jerry. Samen brengen ze onder de naam Jerry & Mary Bey plaatjes uit als ‘De bedelaar van Parijs’ en ‘Kinderverdriet’. Ze zingen smartlappen die uit hun eigen leven gegrepen zijn.
De hele aflevering zien? Kijk op NPO.nl
,,Ik heb me door 't leven geslagen want ik moest er toch immers doorheen. Maar ik bleef 't verdriet bij me dragen, uit die jaren zo heel lang gelee. Nooit zal ik meer kunnen vergeten hoe vroeger m'n jeugd is geweest. Het blijft steeds een schrijnende wonde, een wonde die nooit meer geneest.”
Het “niet te definiëren kinderstemmetje”, zoals Johnny Hoes de stem van Mary omschrijft, leidt tot de titel Zangeres Zonder Naam. Onder deze noemer brengt Mary haar eerste twee plaatjes uit: ‘Kindergebed’ en ‘Ik ga pappie tegemoet’. Deze verkopen goed, maar het is ‘Ach vaderlief, toe drink niet meer’ die voor een echte doorbraak zorgt.
Zangeres Zonder Naam in 1969
Fans beëindigen boycot in Hilversum
“Ik denk zo graag terug met dankbaarheid in mijn gedachten. Hoe vaak de mensen mij spontaan en blij hun bloemen brachten. De liefde en het applaus die zij mij steeds hebben gegeven. Die draag ik in mijn hart mijn hele leven.”
De nummers die door Hoes of Jaap Koeman worden geschreven, bezorgen de zangeres de ene hit na de andere. Met de welbekende snik in haar stem spreekt ze een groot publiek van gewone mensen aan, die zich herkennen in de teksten die ze zingt.
De hele aflevering zien? Kijk op NPO.nl
Ik vind haar optreden mooi. Dat hoor je niet mooi te vinden, maar het is wel degelijk mooi en diep ontroerend.
Gerard Reve
Ook de Hilversumse radio en televisie kunnen op een gegeven moment niet om haar heen. Vanaf het moment dat Gerard Reve haar in de Allerheiligste Hartkerk in Amsterdam een podium geeft, wordt de boycot doorbroken. In 1970 spreekt Reve over de zangeres in het radioprogramma Radiorama: ,,Ik vind haar optreden mooi. Dat hoor je niet mooi te vinden, maar het is wel degelijk mooi en diep ontroerend.”
De successen van de Zangeres Zonder Naam
De doorbraak in alle lagen van de Nederlandse bevolking levert veel publiciteit op voor de zangeres. Zo wordt ze vanaf 1971 vast onderdeel van het televisieprogramma Op Losse Groeven. Met zo’n drie miljoen kijkers, ook in België, zorgt het vrijdagavondprogramma voor een ren naar de platenzaken op zaterdagochtend. Vooral platen als ‘Mandolinen in Nicosia’ en ‘Costa del Sol’ doen het erg goed.
Maar naast de inmiddels populair geworden levensliederen, zingt de Zangeres Zonder Naam ook protestliederen tegen racisme, homohaat en dierenmishandeling: ‘Hij was maar een neger’, ‘Luister Anita’ en ‘Zeehondenbaby’s’. Voor de zangeres zijn ook dit vormen van levensliederen, waarmee ze haar publiek met de neus op de feiten drukt.
Nico Haak en de Zangeres Zonder Naam in 1979
Na een wisseling van platenmaatschappij, een laatste knalhit met ‘Mexico’, 550 liedjes, ruim 17 miljoen verkochte platen en 59 gouden en platina platen later, besluit de zangeres te stoppen met haar muzikale carrière. De koningin van het levenslied, die de volkse smartlap heeft verheven tot cultureel levenslied, zingt voor het laatst.
,,En breekt voor mij de tijd eens aan dat ik voor altijd heen moet gaan. Dan zal mijn laatste bede zijn. Aan alle mensen groot en klein. Vergeet me niet, ik had u lief mijn hele leven.”
In het kort
Mary Servaes-Bey heeft een moeilijke jeugd. Maar dat vormt een bron van inspiratie voor haar levensliederen.
Johnny Hoes ontdekt Mary Servaes-Bey in 1957 en weet niet wat hij hoort. Het ondefinieerbare kinderstemmetje leidt tot de naam ‘Zangeres Zonder Naam’.
De Zangeres Zonder Naam wordt onder het volk bekend door de hit ‘Ach vaderlief toe drink niet meer’, maar op de Hilversumse radio wordt ze niet gedraaid. Dit wordt gezien als de boycot tegen het levenslied.
Niet alleen de uit het leven gegrepen smartlappen, maar ook de protestliedjes beschouwt de zangeres als onderdeel van het levensliederengenre. Zo provoceert ze met liedjes als ‘Luister Anita’.
De Zangeres Zonder Naam wordt als koningin van het levenslied beschouwd, omdat ze het volkse smartlap tot een hogere kunst heeft verheven.
