Hoe gezond is veganisme?
Gepubliceerd: 21-2-2018
Laatste update: 04-07-2023
Geen leer, geen kaas, geen shampoo getest op dieren: in de veganistische stijl van leven maak je geen gebruik van dierlijke producten. Dan hebben we het niet alleen over voeding, maar ook over kleding, activiteiten als sport of een bezoek aan de dierentuin en huishoudelijke producten. Is dit een gezondere manier van leven?
Wat is veganisme?
Veganisten zijn mensen die een levensstijl aanhangen waarbij zij afzien van alle vormen van exploitatie van dieren. Dat betekent dat een veganist vanuit een morele overtuiging dierlijke producten zal proberen te vermijden. Hieronder valt voedsel, zuivel en eieren, maar ook kleding, schoonmaakartikelen en schoenen. Wol, veren en leer zijn ook niet toegestaan, net als e-nummers waarin dierlijke producten zijn verwerkt. Een bekende veganist is Marianne Thieme, mede-oprichter van de Partij voor de Dieren.
Vegan food is tegenwoordig hip. Hierdoor zijn er steeds meer mensen die delen van het vegetarische dieet overnemen, zoals in de afbeelding hieronder. Maar daarmee zijn ze nog geen veganist in de strikte betekenis.
Waar komt veganisme vandaan?
Veganisten (en ook vegetariërs) zijn er al eeuwen. Volgens sommige wetenschappers dateren veganisten uit de tijd van de Griekse filosofen: er zijn aanwijzingen dat Pythagoras er een veganistisch dieet op nahield. Eind achttiende en begin negentiende eeuw worden de eerste, grote onderzoeken naar de gezondheid en de effecten van een veganistisch dieet uitgevoerd.
Dr. William Lambe (1765-1848) is één van de meest prominente onderzoekers als het gaat om veganisme. Hij onderzocht het vegetarische en veganistische dieet voor mensen met een ernstige ziekte en publieerde er in 1815 deze studie over. De Engelse dierenrechtenadvocaat Donald Watson is degene die in 1944 op basis van de term vegetarian (vegetariër) het woord vegan (veganist) bedacht en is tevens één van de stichters van de Britse Vegan Society. Deze organisatie houdt zich vooral bezig met het voorlichten van veganisten, organiseren van evenementen en deelnemen aan het publieke debat.
Veganisme in cultuur en geloof
Culturen waarin veganisme het meest voorkomt zijn het hindoeïsme, het boeddhisme en het jaïnisme. Hierbij gaat het om de ethische overwegingen: geen geweld tegen levende wezens. De meeste Hindoes geloven in reïncarnatie: herboren worden in een ander lichaam na de dood. Je kunt in een volgend leven dus terugkomen in het lichaam van een geit of een kip. Een dier kan daardoor een reïncarnatie van familie of vrienden zijn. Vegetariërs blijven in deze culturen wel in de meerderheid, vanwege de voedingsstoffen die in zuivel en eieren zitten.
Hoe wordt iemand veganist?
De Nederlandse Vereniging voor Veganisten raadt aan om met het voedingspatroon te starten. Een veganist eet plantaardig en dat betekent dat de boterham met kaas en het glas melk niet langer mogelijk is. De focus ligt op het eten van meer groenten, fruit, noten en bonen om op die manier de benodigde vitaminen en mineralen binnen te krijgen. Een goed uitgebalanceerd plantaardig dieet bevat voldoende voedingsstoffen. Volgens het Voedingscentrum zijn veganisten gezonder, maar of dit alleen door het veganistische dieet komt is moeilijk wetenschappelijk te onderbouwen. Dat komt omdat er naast voeding zoveel andere aspecten een rol spelen die hierop van invloed kunnen zijn: genetische aspecten, wel of geen alcoholgebruik, wel of niet sporten om er een paar te noemen.
Er zijn een heleboel producten waarvan je misschien verwacht dat ze veganistisch zijn, maar waarin wel degelijk dierlijke producten zitten. Neem roze koeken: in het E-nummer E-120 zitten geplette luizenlijfjes, waarvan de rood/roze kleurstof gemaakt wordt. Gelatine bevat huid en botten van koeien en varkens, en zit in veel bewerkte producten. Een veganist moet dus ontzettend goed opletten wat wel of niet eetbaar is. Om duidelijkheid te verschaffen aan de consument bestaat er inmiddels een vegan keurmerk. Dit keurmerk wordt nog niet overal gehanteerd omdat de Vegan Society het product eerst goed moet keuren.
Omdat het best lastig is om te zien wat wel en niet veganistisch is, zijn er veganistische supermarkten in het leven geroepen. Meer zien? Kijk op npo.nl.
Natuurlijk heeft een veganist nog steeds bepaalde voedingsstoffen nodig en die zijn te compenseren door het eten van een vleesvervanger. Daarin zitten de vitamines (B1, B12, ijzer en eiwit) die nodig zijn voor een gezond eetpatroon. B12 komt met name voor in dierlijke producten. Volgens de Gezondheidsraad is het als veganist om die reden verstandig om vitamine B12 bij te slikken. Die zorgt voor de aanmaak van rode bloedcellen en voor een goede werking van het zenuwstelsel. Noten, peulvruchten en soja zijn goede veganistische ingrediënten, zij bevatten eiwitten maar geen B12.
'Een tekort aan vitamine B12 kan leiden tot bloedarmoede.'
Veganistisch eten en het sociale leven
De Groene Meisjes schrijven een blog over het vega eten bij anderen of uit eten gaan. Een lastig onderwerp, zeker in het begin van het veganistische dieet. Kun je altijd aan anderen vragen of zij rekening willen houden met jouw dieet? Uit de blog komt één ding naar voren: de aanpassing, voor zowel een veganist als zijn of haar omgeving, heeft tijd nodig. Volgens hen is het dieet niet anders dan dat van iemand met een glutenallergie of iemand die uit geloofsovertuiging anders eet.
De Vegan Challenge geeft een aantal tips om te helpen in bepaalde sociale situaties waar veganisme minder geaccepteerd of geheel onbekend is. Om te beginnen is het goed om uit te leggen wat veganisme is en aan te geven welke producten wel en niet veganistisch zijn. Aanbieden om zelf iets te mee te nemen of te helpen met koken is een goed alternatief.
Is een veganistische levensstijl duur?
Alleen veganistisch eten is niet genoeg om als echte veganist door het leven te gaan. Ook kleding, schoenen, shampoo en andere huishoudelijke artikelen bevatten dierlijke producten en die wil een veganist niet gebruiken. Dat geldt ook voor een dekbed met veren of gemaakt van wol. Shampoo en make-up zijn vaak niet dierproefvrij en is dus niet veganistisch. Om zeker te weten of alle producten veganistisch zijn, kun je naar een veganistische supermarkt of (online) kledingwinkel gaan. Daar zijn de artikelen over het algemeen wel een stuk duurder.
Van voeding tot shampoo: waar moet je allemaal op letten?
Toch hoeft een veganistische levensstijl niet altijd duurder te zijn. Het kost in het begin wel wat extra tijd. Het uitzoeken waar de juiste producten te vinden zijn, het wennen aan veganistisch koken en het zoeken naar de juiste voorlichting: je moet er wel wat voor over hebben.
Is een veganist ook een activist?
Dierenrechtenactivisten en milieuactivisten kiezen vaak voor een vegetarisch of veganistisch dieet, maar het hoeft geen onderdeel van een veganistische leefstijl te zijn. Als het doel is om zo veel mogelijk dieren te redden van een leven in de vleesindustrie, dan komt het activisme wel wat sneller om de hoek kijken. Zo spoort de website Vegan.com lezers aan om, ‘als je echt veganist bent’, je te mengen in het activisme.
Activisme en veganisme hangen nauw samen. Kijk de hele uitzending op npo.nl.
De meest bekende veganistische dierenactivist is misschien wel Peter Janssen, beter bekend als de Vegan Streaker. Hij komt op voor de rechten van dieren door stierengevechten te verstoren of konijnen uit hun hokken te laten.
Peter Janssen, beter bekend als de Vegan Streaker. Kijk de hele uitzending op npo.nl.
Kunnen dieren ook veganistisch leven?
Er zijn dieren die prima van een plantaardig dieet kunnen leven, bijvoorbeeld schapen en kippen. Met huisdieren ligt dat iets ingewikkelder. Katten hebben bijvoorbeeld echt bepaalde voedingsstoffen nodig die alleen in vlees of vis te vinden zijn. Voor hen zou een plantaardig dieet niet gezond zijn. Honden kunnen daarentegen wel plantaardig leven. Zo zijn er brokken met plantaardige bestanddelen en kan rijst een vervanger zijn. Over hoe goed het uiteindelijk voor een dier is, zijn de meningen verdeeld.
'Niet alle dieren kunnen zonder vlees.'
Moet iedereen veganist worden voor een betere wereld?
Voor het milieu is het beter om minder vlees en zuivel te consumeren. Het reduceren van fossiele brandstoffen alleen, door bijvoorbeeld met de fiets te gaan in plaats van met de auto, is niet genoeg om de uitstoot van broeikasgassen te substantieel verminderen. Landbouw heeft namelijk een veel hoger uitstootpercentage. Ongeveer de helft van de broeikasgasuitstoot binnen de landbouw is afkomstig uit de veehouderij. Zo’n zeventig procent van deze uitstoot komt door de rundveehouderij, twintig procent door de varkenshouderij en de overige tien procent is verdeeld tussen andere sectoren als geiten, schapen en pluimvee.
In plaats van iedere dag een stuk vlees is twee of drie keer per week een stuk beter.
Het is een stuk gezonder om minder vlees te eten, aldus het Voedingscentrum. In plaats van iedere dag een stuk vlees is twee of drie keer per week een stuk beter. Meer dan de helft van de Nederlanders houdt zich inmiddels aan deze flexitarische levensstijl. Minder vlees en meer graanproducten, peulvruchten, groenten en fruit zorgen voor een lager risico op hart- en vaatziekten. Helemaal stoppen met dierlijke producten is alleen goed wanneer er geen tekort ontstaat aan vitamines en mineralen. En door af en toe dat stukje vlees te laten staan, lever je ook al een bijdrage aan de wereld met minder dierenleed en minder broeikasgassen.
In het kort
Veganisme is een levensstijl waarbij mensen afzien van alle vormen van dierenexploitatie: voor eten, kleding of andere doeleinden.
Veganisten zijn er al eeuwen. Volgens sommige wetenschappers dateren veganisten uit de tijd van de Griekse filosofen.
Vitamine B12 is erg belangrijk, een langdurig gebrek hiervan kan permanente schade opleveren aan het zenuwstelsel. Veganisten moeten dit bijslikken om gezond te blijven.
Veganisme gaat vaak samen met activisme. Veel veganisten willen dierenleed tot een minimum beperken en dragen dat uit via protesten, bijeenkomsten of acties.
Voor het milieu en het voorkomen van dierenleed is het beter om minder vlees en zuivel te consumeren. Ongeveer de helft van de broeikasgasuitstoot binnen de landbouw is afkomstig uit de veehouderij.