Waarom was David Bowie zo ongrijpbaar?
Gepubliceerd: 2-3-2018
Laatste update: 10-03-2023
David Bowie was bekend als muzikant en werd in 1947 in Londen geboren. Bijna zeventig jaar later overleed hij, na vele gedaantewisselingen, in New York. Bowie bleef zijn hele leven vernieuwend. Ook buiten de muziek. In 1997 was hij de eerste muzikant die zichzelf naar de beurs bracht.
Redacteur: Robert Lagendijk
Wie was David Jones?
David Bowie wordt geboren als David Jones in 1947. In zijn puberjaren krijgt hij van zijn vriend George Underwood een dreun op zijn oogkas. Zijn linkeroog raakt beschadigd en zijn pupil kan niet goed meer reageren op het licht.
Hierdoor lijkt het alsof hij twee verschillende kleuren ogen heeft. Het is de eerste bouwsteen van het enigma dat later David Bowie zal gaan heten.
De jonge David Jones zingt en speelt saxofoon in bluesbandjes. Hij schrijft "You've Got a Habit of Leaving" dat als een 7"-single verschijnt onder de naam Davy Jones & The Lower Third. Het is de laatste keer dat de naam David Jones opduikt in de muziekgeschiedenis.
Hij is ondertussen ook vaak in het theater te vinden. Drama, avant-garde en mime, Jones doet het allemaal.
Vooral commedia dell'arte, een vorm van improvisatietheater uit het zestiende-eeuwse Italië waarbij maskers en kunst- en vliegwerk een grote rol spelen, is favoriet.
Het creëren van verschillende personages wordt het belangrijkste bouwmateriaal van David Jones om zijn levensvisie gestalte te geven.
Min of meer noodgedwongen neemt Jones een nieuwe achternaam aan: Bowie. Er staat namelijk al een David Jones in de hitparade. Deze Jones is de zanger van de Amerikaanse kauwgomballenpopband The Monkees, een slap aftreksel van The Beatles.
De naam Bowie ontleent onze David Jones aan de Texaanse kolonel James Bowie naar wie ook het bekende bowiemes is vernoemd.
Nadat Jones zijn naam heeft veranderd, doet hij dit ook met zijn uiterlijk. Hij creëert door de jaren heen verschillende karakters. Dat zijn er uiteindelijk zo veel dat de opvallende creaties die bij alle karakters horen bij zijn leven al in het museum terechtkomen.
Waarom veranderde Bowie steeds van uiterlijk?
Bowie verandert zo ongeveer bij elk nieuw album van look. Dat doet hij om zichzelf steeds weer te vernieuwen en het geeft fans natuurlijk iets om over te praten.
Hij speelt met seksualiteit, ingegeven door zijn toch al androgyne uiterlijk. Bowie knipt zijn haar af, kiest voor andere make-up, een strak pak of juist een extravagant gewaad, bij Bowie weet je het nooit.
Maar zijn uiterlijk sluit altijd prima aan bij de muziek en de tijdgeest. David Bowie experimenteert, is modieus en zet de trend.
Glamrock
Begin jaren zeventig geeft hij op geheel eigen wijze invulling aan de term glamrock, een stroming die het bijzonder goed doet bij de jeugd.
Glamrock is een radiovriendelijke versie van rockmuziek die prima is mee te zingen. Een vette drumsound en een sexy gitaar- en basgeluid kenmerkt de muziek.
Ook de kleding is sexy en vooral extravagant: hoge plateauzolen, brede schouders en veel glimmend materiaal. De verkleedkist en de make-up kwast worden bij glamrock niet geschuwd.
David Bowie brengt in 1972 het album The Rise and Fall of Ziggy Stardust and the Spiders from Mars uit. Het Britse muziektijdschrift Melody Maker verkiest het album tot album van het jaar.
Bowie is in deze jaren vierentwintig uur per dag de rockkarikatuur Ziggy Stardust. Zelfs bij persconferenties verschijnt hij als Ziggy.
In 1973 heft Bowie, live op het podium van de Londense concertzaal Hammersmith Odeon de bijzondere band op. Daarna speelt Ziggy Stardust voor het laatst het liedje "Rock 'n' Roll Suicide". Bowie blijft theatraal.
Was Bowie een echte Brit?
Hoewel Bowie altijd zijn Britse tongval heeft bewaard, verblijft hij vaak in Amerika, met name in New York.
The Velvet Underground, de experimentele rockgroep uit de jaren zestig van kunstenaar Andy Warhol met daarin de muzikanten Lou Reed en John Cale, is een inspiratiebron voor Bowie.
Reed en Bowie leren elkaar in deze tijd kennen en Bowie produceert begin jaren zeventig het album Transformer, het meest succesvolle werk van Reed.
Bowie leert in Amerika ook het grote stadsleven kennen en gebruikt veel drugs. Hij stort zich in de scene van de soulmuziek en vindt zichzelf in 1975, een paar jaar na het verlaten van het personage Ziggy Stardust, totaal opnieuw uit.
Hij wordt The Thin White Duke, dit personage is een kruising tussen een aristocraat en een dandy die gekweld zingt. Het publiek ziet een graatmagere junk met achterover gekamd haar in een wit shirt en bretels.
Om van de drugs af te raken verkast Bowie enige tijd later naar Berlijn waar hij opnieuw het experiment opzoekt en muziek maakt die op een abstracte - vaak instrumentale, manier de Koude Oorlog tastbaar maakt.
In Berlijn werkt Bowie intensief samen met de Amerikaanse rocker Iggy Pop en levert twee succesvolle albums aan de platenmaatschappij. Bowie bezorgt de oud punkrocker van The Stooges een hit met het nummer "Lust For Life". De toon in de jaren zeventig wordt bepaald door de rocksterren David Bowie, Lou Reed en Iggy Pop.
In Berlijn schrijft hij ook het nummer "Heroes". Dit nummer gaat over twee geliefden die elkaar steeds bij de Berlijnse Muur ontmoeten.
Was Bowie zakelijk?
In de jaren ’80 maakt Bowie korte metten met de drugs. Hij tekent een platencontract bij de grote platenmaatschappij EMI en maakt van Let's Dance een toegankelijk, commercieel album.
Hij werkt dit decennium onder meer samen met Queen, Mick Jagger en Tina Turner, allen grote artiesten uit het verleden die ook hun draai weer vinden in dit nieuwe decennium.
Die neus om goede zaken te doen heeft hij niet altijd gehad. In de jaren zeventig tekent Bowie een slecht contract waardoor het meeste geld in de zakken van zijn manager Tony DeFries verdwijnt.
Hoewel Bowie in 1975 breekt met DeFries betaalt hij nog tot in de jaren tachtig een deel van zijn inkomsten rechtstreeks aan zijn oude manager.
En van de zes albums uit de glorietijd, begin jaren zeventig, is DeFries eigenaar van de helft van de royalty's.
Bowie's nieuwe zakelijkheid blijkt pas goed in 1997 als hij besluit naar de beurs te gaat. Hij haalt 55 miljoen dollar op door aandelen uit te geven en kan zich uiteindelijk helemaal loskopen van DeFries.
Bowie maakt het mogelijk voor de fans om in hem te investeren. Mensen die een aandeel Bowie kopen, delen in de toekomstige opbrengsten van de muzikant. Maar de grote hits blijven uit en uiteindelijk daalt de waarde van het aandeel Bowie in 2004 tot de 'afval-status'.
Bowie geeft de schuld aan het illegaal downloaden via platforms als Napster op internet, dat ondertussen flinke vormen heeft aangenomen.
Bowie blijft een kameleon en verandert direct weer van mening. In plaats zijn muzikale erfenis veilig te stellen, verklaart hij het auteursrecht dood.
Was Bowie eigenlijk een acteur?
Met al die verschillende rollen die Bowie tijdens zijn muzikale carrière aanneemt, ligt het voor de hand te denken dat hij een goed acteur is. Wanneer zijn eerste nummers worden uitgebracht, eind jaren zestig, verschijnt Bowie ook voor het eerst op televisie in kleine rolletjes.
In 1976 speelt hij zijn eerste hoofdrol als Thomas Jerome Newton in The man who fell to earth, een cultfilm van Nicolas Roeg. Ook speelt hij 157 keer de hoofdrol in The Elephant Man op Broadway in New York.
Zijn liefde voor film en theater dooft nooit. Zijn muziek komt terecht in Christiane F.: Wir Kinder vom Bahnhof Zoo en hij speelt zichzelf in de verfilming van het boek dat verslag doet van het leven van een jonge heroïneprostituee.
Hij speelt vaker zichzelf, zoals in de Britse komedieserie Extra's waar hij Ricky Gervais tegen het lijf loopt. Ook opvallend: hij speelt kunstenaar Andy Warhol in de biografische film over kunstenaar Jean-Michel Basquiat.
De lijst is nog veel langer. Maar de rol waar David Bowie vooral om herinnerd zal worden is die van Majoor Jack Celliers: een rebelse krijgsgevangene in een Japans interneringskamp in Merry Christmas, Mr. Lawrence.
Vroeg Bowie vaker de hulp van het publiek?
Bowie fans worden in 1990 in de gelegenheid gebracht om hun favoriete nummer aan te vragen voor Bowie's Sound+Vision Tour.
Bowie kondigt namelijk aan dat dit de laatste optredens zijn waarbij hij zijn grote hits uit het verleden zal spelen.
Een echt hit-spektakel dus, en Bowie is weer zijn tijd ver vooruit door zijn publiek een stem te geven. Dat kan via 1-900-2-BOWIE-90, het telefoonnummer dat speciaal in het leven is geroepen om de liedjes door te geven.
Dit pakt bijna helemaal goed uit, want er is toch iets vreemd aan te hand. Grote fans van de muzikant zijn het erover eens dat het liedje "The Laughing Gnome" van het debuutalbum van Bowie het slechtste is dat hij ooit heeft geschreven.
Des te opvallender dat juist dit nummer drieëntwintig jaar later het meest wordt aangevraagd via de telefoonlijn.
Onderzoek wijst uit dat het Britse muziektijdschrift NME deze trol-actie heeft opgezet en Bowie besluit het nummer niet te spelen tijdens deze tour. Tot de echte publieksfavorieten behoren: “Space Oddity”, “Rebel Rebel”, “Ashes to Ashes”, “Changes”, “Fashion”, “Blue Jean”, “Fame”, "Heroes" en “The Jean Genie”.
Ensceneerde David Bowie ook zijn dood?
Bowie is zijn leven lang een kettingroker. In november 2015 krijgt hij van zijn huisarts te horen dat hij ongeneeslijk ziek is.
Bowie besluit zijn fans een afscheidscadeau te geven in de vorm van een laatste album. Blackstar is zijn vijfentwintigste en laatste studioalbum. Het verschijnt op 8 januari 2016, Bowies 69e verjaardag, twee dagen voor zijn dood.
In de video’s die verschijnen flirt Bowie met de dood. Maar fans pikken deze hints niet meteen op, omdat Bowie’s dood als een donderslag bij heldere hemel komt.
Het nummer "Lazarus" schrijft Bowie speciaal voor de gelijknamige musical die Ivo van Hove - in opdracht van Bowie zelf, maakt en waarin de teksten en muziek van Bowie’s grootste hits zijn verwerkt.
De voorstelling is een vervolg op het verhaal The man who fell to earth dat al in 1963 verschijnt en waarin Bowie later de hoofdrol speelt. Na het overlijden van Bowie is de theatervoorstelling Lazarus lange tijd uitverkocht. Ook de tentoonstelling over Bowie is een succes.
Op 7 februari 2018 schiet uitvinder Elon Musk de raket Falcon Heavy naar Mars met een auto aan boord. In de stoel van de bestuurder zit de pop van een astronaut. Uit de speakers klinkt "Space Oddity".
In het kort
David Bowie is een pop- en rockmuzikant die grote invloed heeft gehad op generaties nieuwe muzikanten.
Om te blijven vernieuwen, vindt Bowie zichzelf telkens opnieuw uit.
Bowie verblijft in de jaren zeventig lange tijd in New York. Een paar jaar later kiest hij voor Berlijn. Beide steden hoor je terug in zijn muziek uit die tijd.
In de jaren negentig gaat Bowie als eerste muzikant naar de beurs. Hij haalt 55 miljoen euro op.
Als Bowie hoort dat hij ongeneeslijk ziek is, besluit hij een afscheidscadeau voor zijn fans te maken. Blackstar verschijnt op zijn 69e verjaardag, twee dagen voor zijn overlijden.
