Jordanië is jarenlang een oase van rust. Toch ontstaan begin 2018 protesten. De conflicten in de omliggende landen blijven drukken op de Jordaanse samenleving. Door uitblijvende handel en gesloten grenzen gaat het slecht met de economie, de werkloosheid is hoog, de vele vluchtelingen zorgen voor overvolle ziekenhuizen en scholen, belangrijke inkomsten vanuit toerisme nemen af en beloofde politieke hervormingen blijven uit. Directe aanleiding voor de protesten zijn de belastingverhogingen. Maandag 4 juni treedt onder druk van de bevolking premier Mulki af. 

Om te begrijpen hoe het komt dat Jordanië tot nu toe stabiel is gebleven in de huidige onrust in het Midden-Oosten, is het van belang de geschiedenis van dit land te weten.

Al in mei 1916, ruim twee jaar voor het einde van de Eerste Wereldoorlog, verdelen de Britse Mark Sykes en de Franse François Georges-Picot het grondgebied van het Ottomaanse Rijk, voor het geval ze dit zouden veroveren. De Fransen krijgen de delen Noord-Syrië en Libanon en de Britten het gebied ten noorden van de Perzische Golf, wat ongeveer het huidige Irak is. Daar tussenin ligt voornamelijk woestijnlandschap dat letterlijk met een liniaalstreep verdeeld wordt. Deze afspraak staat bekend als het Sykes-Picotverdrag en vormt de basis voor de uiteindelijke vredesonderhandelingen in 1918.

De Hasjemieten voelen zich verraden en ook T.E. Lawrence is teleurgesteld. In de jaren die volgen onderhandelen ze alsnog met de Britten om stukken land. In 1921 geven de Britten de leiding van het Brits mandaatgebied Irak aan Faisal en later, in 1923, wordt zijn broer sjarif Abdoellah emir van Transjordanië, wat ‘over de Jordaan’ betekent en wat ongeveer de grenzen van het huidige Jordanië heeft. Het land staat dan nog altijd onder Brits mandaat, totdat het in 1946 een onafhankelijk koninkrijk wordt.

Doordat Amerika Israel onvoorwaardelijk blijft steunen, weigert koning Hoessein mee te vechten tegen Saddam Hoessein, de president van Irak, tijdens de Tweede Golfoorlog begin jaren 90. De Verenigde Staten verbieden handel tussen Jordanië en Irak, maar deze twee landen zijn afhankelijk van elkaar. Dit zorgt voor spanningen, maar koning Hoessein weet daar adequaat op te reageren. In zijn toespraak zegt hij: “Welke stemmen zullen er uiteindelijk winnen? De stemmen van rede, vrede en gerechtigheid, of de stemmen van oorlog, haat en waanzin?” Hierdoor stijgt hij bij zijn volk in aanzien.

Pas in de jaren 90 keert de rust in Jordanië terug. Er vinden weer voor het eerst verkiezingen plaats, politieke partijen worden weer toegestaan en er komt een vredesverdrag met Israël. Koning Hoessein overlijdt in 1999. Zijn zoon Abdoellah komt aan de macht en begint langzaamaan met democratische hervormingen.

De vrouw van de huidige koning Abdoellah II is Rania Al-Yassin. Doordat zij van Palestijnse komaf is, spreekt ze de grote groep Palestijnen aan die in Jordanië wonen en door haar maatschappelijke betrokkenheid is ze geliefd bij de bevolking. Alleen haar westerse levensstijl en kleding worden bekritiseerd door religieuze moslims. Koning Abdoellah II maakt zichzelf ook populair door zijn gastrol in een aflevering van de sciencefictionserie Star Trek, waar hij groot fan van is.

Koning Abdoellah II is de zoon van koning Hoessein en de Britse Toni Gardiner, Hoesseins tweede vrouw. Hierdoor zijn de banden met de Britten erg goed. Bovendien is Toni Gardiner christen, wat het koningshuis ook religieus divers en een afspiegeling van het land maakt. De vierde vrouw van Hoessein is koningin Noor. Zij is geboren als Lisa Najeeb Halaby in Amerika. Haar vader heeft Arabische roots, haar moeder Zweedse.   

De Hasjemieten hebben al generaties lang goede banden met de Britten en daardoor ook met het Westen. Koning Abdoellah II gaat voor zijn studie naar Amerika en volgt een militaire opleiding in Groot-Brittannië. Door deze goede banden krijgt Jordanië vaak (militaire) steun wanneer het land dat nodig heeft. Die relatie met het Westen komt wel regelmatig onder druk te staan, doordat Jordanië het altijd opneemt voor de Palestijnen, hun islamitische broeders.

Het Jordaanse koningshuis heeft ook erg goede banden met onze eigen koning en koningin. Ze gaan regelmatig bij elkaar op bezoek, zo ook in maart 2018.

Ook in Jordanië is het even spannend. Vanaf januari 2011 gaat de bevolking wekelijks de straat op om te protesteren. Jordaniërs willen politieke hervormingen, verbetering van de economische situatie en een einde aan corruptie.

Koning Abdoellah II reageert snel. Hij ontslaat de huidige premier en zijn kabinet, stelt een interim-regering aan en kondigt in januari 2013 radicale hervormingen in het politieke systeem aan. Er komt een onafhankelijke verkiezingscommissie en een nieuwe wet op politieke partijen. In maart zijn er verkiezingen en de koning beëdigt een nieuw kabinet. Door het snelle en effectieve optreden van deze monarch, voorkomt hij dat de protesten groter worden en dat de situatie uit de hand loopt.

In de nieuwe democratie is zoveel mogelijk geprobeerd iedereen te vertegenwoordigen. Het vertrouwen in politieke partijen blijft wel erg laag. Een groot deel van de bevolking is meer gewend aan de autoriteit van stammen en belangengroepen. Ook is koning Abdoellah bezig meer persvrijheid te creëren en krijgen vrouwen steeds meer rechten. 

Ook de opkomst van IS brengt Jordanië meerdere keren in lastige posities. Het gevaar komt letterlijk dichterbij en als trouwe partner van het Westen mengt Jordanië zich ook in de strijd. Daarnaast is Jordanië ook de basis voor onder andere Nederlandse F-16’s die vanaf daar strijden tegen IS. Het is voor Jordanië van strategisch belang zich in de coalitie tegen IS te voegen. Het land is afhankelijk van buitenlandse donaties en ontvangt in ruil voor deelname ook bescherming aan de grenzen.

Wanneer IS een filmpje online plaatst waarin deze terroristen de Jordaanse piloot Mu’ath Al-Kasaesbeh levend verbranden, is de Jordaanse bevolking woedend en moet koning Abdoellah II wel optreden. Hij executeert zes IS-terreurverdachten die al in Jordanië vastzitten en gevechtsvliegtuigen voeren bombardementen uit. De gerichte aanval van IS tegen Jordanië zorgt voor meer draagvlak voor deelname aan de strijd tegen deze terroristische beweging.

De sfeer in Jordanië blijft wel enigszins gespannen, want de situatie van de Jordaanse bevolking is niet ineens beter geworden. Daarnaast zorgt de oorlog in buurland Syrië voor een enorme toestroom van vluchtelingen. In de afgelopen jaren komen ruim 650.000 Syriërs Jordanië binnen. Dit drukt enorm op de eigen bevolking van ongeveer 6 miljoen. Samen met de toestroom van Iraakse en Palestijnse vluchtelingen is de bevolking in Jordanië in de afgelopen 15 jaar verdubbeld en inmiddels is ongeveer een op de drie mensen in Jordanië vluchteling. Scholen zitten overvol en de werkloosheid stijgt.

Daarnaast lijdt het toerisme in Jordanië ook onder de oorlog in de buurlanden. En dat terwijl het toerisme een belangrijke bron van inkomsten is in dit land waar weinig natuurlijke grondstoffen aanwezig zijn. Bovendien ondervindt Jordanië ook negatieve gevolgen van de oorlogen om zich heen doordat de handel met de buurlanden sterk gedaald is.

Eigenlijk zijn er veel ingrediënten aanwezig die voor een nieuwe opstand kunnen zorgen, maar toch blijft die uit. Mensen beseffen heel goed dat Jordanië het enige land in het Midden-Oosten is dat stabiel is en ze zien dat protesten in de omliggende landen niet per se goed uitpakken. De regering zoals deze nu is vormgegeven is misschien niet de meest ideale, toch wordt koning Abdoellah II door een groot deel van de Jordaniërs geprezen omdat hij veiligheid en rust behoudt in Jordanië.