Waarom krijgen sportvrouwen minder betaald?

Ongelijke betaling Venus Williams Wimbledon
Waarom krijgen sportvrouwen minder betaald?

Gepubliceerd: 10-7-2018

Laatste update: 24-04-2023

Sportvrouwen krijgen nog altijd minder betaald dan sportmannen. Een kwestie van fysieke verschillen of simpelweg van vraag en aanbod? Of staat seksisme gelijk loon in de weg? En wat betekenen Billie Jean King en Betty Stöve voor de strijd voor gelijke rechten?

Wie was Billie Jean King?

Een cadeaubon van Harrods krijgt het Amerikaanse tennistalent Billie Jean King en meer niet, als ze op haar achttiende voor het eerst Wimbledon wint in het dubbelspel. Het is 1961. Enkele jaren later komt er prijzengeld voor de vrouwen, maar het verschil met de mannen is groot. De mannen krijgen 5 tot 10 keer meer dan de vrouwen betaald. 

ongelijke betaling Billie Jean King in actie
Billie Jean King

Als winnares van de Italian Open in 1970 krijgt Billie Jean King 600 dollar. Ilie Năstase, winnaar bij de mannen, verdient 3500 dollar, bijna 6 keer zoveel. Twee jaar later krijgt de Roemeen voor het winnen van de US Open 25.000 dollar, 15.000 dollar meer dan de winnaar bij de vrouwen Billie Jean King.

Het verschil in prijzengeld is niet het enige obstakel voor King. Als ook veel vrouwentoernooien in het tennis worden afgeschaft, richt zij samen met andere tennissters in 1973 de Women's Tennis Association op. De organisatie behartigt de belangen van vrouwelijke tennissers en gaat wereldwijd vrouwentoernooien organiseren. Het luidt de professionalisering van het vrouwentennis in. Ook de Nederlandse Betty Stöve is betrokken bij de oprichting van de WTA. Stöve wint samen met Billie Jean King het dubbelspel op Wimbledon in 1972. 'Ik zeg altijd dat Betty die wedstrijd eigenlijk won, ze speelde bizar goed,' zegt Billie Jean King in de uitzending die Andere tijden sport maakte over Stöve en haar strijd voor meer waardering voor het vrouwentennis.

Betty Stöve, Billie Jean King en Martina Navrátilová strijden in de jaren zeventig voor meer aandacht en geld voor het vrouwentennis. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start

Billie Jean King blijft strijden voor gelijke betaling in het tennis profcircuit. King, die als een van de beste tennissters ooit wordt beschouwd, boycot om die reden in 1973 de US Open. Dat helpt. De US Open trekt, uitzonderlijk voor die tijd, het prijzengeld gelijk. Het zal dan nog meer dan 30 jaar duren, tot 2007, voordat Wimbledon, na nog eens stevig aandringen van proftennisser Venus Williams, de mannelijke en vrouwelijke winnaars hetzelfde bedrag overmaakt: £700.000. De winnaars van dat jaar: Venus Williams en Roger Federer.

Wordt er nog steeds zo ongelijk betaald in de sport?

De verschillen in betaling tussen sportvrouwen en sportmannen bestaan nog steeds. Dafne Schippers, tweevoudig wereldkampioen op de 200 meter sprint, is door haar wereldprestaties en uitstraling een 'magneet voor sponsoren'. Deals met sponsors als Nike en Porsche leveren haar met startpremies en prijzengeld jaarlijks enkele tonnen op. Een schijntje met haar beroemde mannelijke tegenstrever, sprinter Usain Bolt, die volgens Forbes.com 32 miljoen per jaar ontvangt, al heeft die daarentegen wel een langere erelijst. Maar sportvrouwen laten steeds meer van zich horen en boeken vooruitgang. Zo trekken wedstrijden van het Europees Kampioenschap vrouwenvoetbal in 2017 miljoenen kijkers. Na het behalen van de titel krijgen de Oranjeleeuwinnen een groot onthaal in Utrecht en bedingen zij bij de KNVB een hogere financiële vergoeding. Ook sluit de bond voor het eerst een contract over de uitzendrechten van vrouwenvoetbal bij Veronica.

Dafne Schippers
Dafne Schippers

Dat het beter gaat, blijkt ook uit twee onderzoeken van de BBC naar de ongelijke beloning in de sport in 2014 en in 2017. Het prijzengeld van 55 sporten wordt in die onderzoeken met elkaar vergeleken. In 2014 krijgen vrouwen in 30% van de onderzochte sporten minder betaald, in 2017 is dat percentage gedaald naar 17%.

Maar er zijn nog altijd sporten die een astronomische loonkloof tussen man en vrouw kennen. Sporten zoals voetbal, cricket en golf, waar, zo stelt Beatrice Frey van UN Women: 'een man miljardair kan zijn en een vrouw die hetzelfde doet niet eens een minimumloon verdient.' De miljardairs zijn te vinden op de jaarlijkse Forbes-lijst van best betaalde sporters. Voetballers Messi, Ronaldo en Neymar staan erop en Floyd Mayweather, de bokser van 285 miljoen. Hij is de best verdienende sporter ter wereld. Vrouwen op die lijst in 2018: geen. In 2017 bereikte Serena Williams nog plaats 51, maar verdwijnt een jaar later uit deze lijst vanwege het krijgen van een baby.

Ongelijke betaling - Serena Williams
Serena Williams

Veel vrouwelijke sporters verdienen nauwelijks genoeg om van te leven. Bijvoorbeeld wielrensters. De Cyclists Alliance, een organisatie die opkomt voor de belangen van vrouwelijke profs, vraagt haar leden naar hun inkomen. Van de ruim driehonderd wielrensters van over de hele wereld die aan het onderzoek deelnemen, meldt 17 procent dat zij geen salaris krijgen. En de helft meldt minder dan 10.000 euro per jaar te verdienen.

Komt het omdat mannen sneller en sterker zijn, dat ze meer betaald krijgen?

Het lijkt logisch om mannen meer te betalen voor hun sportprestaties, omdat mannen fysiek sterker en sneller zijn. Sport is ook ontwikkeld voor mannen, juist om die kracht en snelheid te laten zien. Of zoals onderzoekers Zoë van Ginneken en Agnes Elling van het Mulierinstituut uitleggen: 'Sport is van oudsher een sterk gegenderde activiteit: de deelname en/of betekenissen zijn sterk gerelateerd aan mannelijk/vrouwelijkheid'.

Kunstenares Berthe Morisot werd uitgesloten van een mannenwereld, dit meisje in Parijs eist ook haar plek in de mannenwereld op. De hele uitzending zien? Kijk op NPO Start.

Vanwege het fysieke verschil zal een vrouw nooit de snelheid van sprinter Usain Bolt halen, of net zo dunken als basketballer LeBron James. Maar door de professionalisering van de vrouwensport worden verschillen wel iets kleiner. En is fysieke kracht niet slechts een onderdeel van de aantrekkingskracht van sport? Er is zoveel meer: identificatie, techniek, tactiek, volharding, incasseringsvermogen, teamgeest, brille, schoonheid en competitie.

Vrouwensport moet je helemaal niet met mannensport vergelijken, vinden sommigen, het is anders. Zoals oud tennisprof Betty Stöve over haar eigen sport zegt: Ik heb nooit geloofd in het argument dat mannen meer horen te verdienen omdat ze langere partijen spelen. Is een boem-boem-servicegevecht van vijf uur tussen twee mannen boeiender dan een partij tussen twee vrouwen met prachtige rally’s die een uurtje duurt?' 

 

Lydia Ko
Lydia Ko

Of zoals golfer Anya Alvarez over haar sport stelt: 'Mannen kunnen harder slaan, maar vrouwen slaan vaak nauwkeuriger. Wat ze tekort komen in kracht, maken ze goed met finesse.' Alvarez haalt ook de Australische golfkampioen Geoff Ogilvy aan, die dit beaamt: 'Ik was altijd wat bevooroordeeld, vast mijn mannelijke ego dat in de weg zat, maar wat zijn er goede golfers gekomen, idioot getalenteerd. Lydia Ko is beter dan de meeste mannen. Ik durf inmiddels te zeggen dat vrouwen de bal echt dichterbij slaan.'

Maar gelijke betaling is toch ook een kwestie van vraag en aanbod?

Het lijkt een simpele economische wet. Mannensport levert veel meer op door sponsoring, kijkcijfers, kaartverkoop, media-aandacht, publiciteit en reclame-inkomsten. Daarom brengen zij veel meer geld in het laatje en krijgen zij beter betaald. Maar dat is ook een kip-ei-argument. Als vrouwensporten meer media-aandacht en publiciteit zouden krijgen, zouden de kijkcijfers beter worden en zouden er meer reclamegelden binnenkomen, Er zou meer geld zijn om te trainen, te professionaliseren en aantrekkelijker competities opleveren waardoor er meer aandacht en geld kan worden gegenereerd. En hoe kun je warm lopen voor een sport als die nooit te zien is? Sportsocioloog Agnes Elling, die veel onderzoek heeft gedaan naar sekseongelijkheid in de sport: 'Het is deels een kwestie van wennen. Als je een sport gaat volgen, wordt het meestal pas interessant. Media hebben daar een belangrijke rol in."

fotografen

Cheryl Cooky, de Amerikaanse professor in Womens Gender and Sexuality Studies, concludeert uit onderzoek dat sportzender ESPN maar 3,2 procent van de zendtijd besteedt aan vrouwensport en dat het commentaar bij mannensporten flink afwijkt van de manier waarop vrouwensport wordt verslagen. De mannen kunnen op veel enthousiasme rekenen, woorden als 'thriller', 'sensationeel', 'ongelooflijk' en 'spectaculair' vallen vaak. Het commentaar bij een vrouwenwedstrijd is onderkoelder, zakelijker, soms bijna ongeïnteresseerd.

Ook onderzoekers van de Universiteit van Cambridge, die onderzoek doen op de Olympische Spelen in Brazilië in 2016, zien dat sportmannen drie keer zo vaak het onderwerp van gesprek zijn in de media als sportvrouwen. Dat 45% van de Olympische deelnemers vrouw is, doet daar niets aan af. Zij zien ook een verschil in taalgebruik. Als het over mannen gaat worden woorden gebruikt als 'sterk', ' fantastisch', 'winnen' en 'vechten'. Vrouwensport gaat vaker samen met heel andere woorden: 'getrouwd', 'ongetrouwd', 'proberen', 'meedoen'.

En wat als vrouwen alle wetten tarten en in een bepaalde sport beter presteren, meer publiek trekken en meer geld binnen brengen?

juichende fans voor Amerikaans vrouwenvoetbal

Antwoord: Dan krijgen ze toch minder betaald. Het vrouwenvoetbalelftal van de VS, met vedettes als Abby Wambach, Hope Solo, Alex Morgan en Carli Lloyd, wint 4 Olympische gouden medailles en wordt drie keer wereldkampioen. Het team trekt miljoenen kijkers en fans en verdient naar eigen zeggen jaarlijks 17 miljoen dollar voor de United States Soccer Federation. Veel meer dan de mannen. Die bereiken op het WK van 2014 slechts de achtste finales. De mannen krijgen voor deze prestatie negen miljoen dollar, de vrouwen voor hun wereldtitel slechts twee miljoen.

Heeft ongelijke betaling ook met seksisme te maken?

Het is nooit op die manier onderzocht, maar het lijkt erop dat seksisme een grote rol speelt en heeft gespeeld in de ongelijke beloning van mannen en vrouwen in de sport. Misprijzend naar vrouwensport kijken en er weinig waarde aan toekennen is sterk geworteld in onze cultuur. Minder waarde betekent minder of geen geld. De sportgeschiedenis laat het zien. De aartsvader van de Olympische Spelen, Pierre de Coubertin, wil wel de band tussen de volkeren versterken, maar weert in het begin vrouwen op de Spelen. Hij vindt vrouwensport een 'onesthetisch gezicht' en denkt dat vrouwen de sport 'onpraktisch, oninteressant en ongepast' zullen maken.

ongelijke betaling dick Kerr ladies
De Dick, Kerr Ladies

In Engeland zijn verschillende geschiedenisboeken verschenen over de Dick, Kerr Ladies Football Club. Een elftal dat ontstaat in de Eerste Wereldoorlog in de (tijdelijke) munitiefabriek Dick, Kerr & Co, waar vrouwen werken omdat de mannen aan het front zijn. Het vrouwenelftal wordt beter en beter en trekt steeds grotere toeschouwersaantallen. Bij een wedstrijd in Liverpool in 1920 zitten 60.000 man op de tribune. Spits Lily Parr is berucht. Die kan loeihard schieten. De Dick, Kerr Ladies krijgen zelfs onkosten betaald, 10 shilling per wedstrijd. Als de vrouwenwedstrijden de mannenwedstrijden in populariteit dreigen te overvleugelen, verbiedt de Football Association prompt al het vrouwenvoetbal, officieel omdat het quite unsuitable voor vrouwen zou zijn. Pas in 1971 heft de FA die ban op. De ontwikkeling van het vrouwenvoetbal loopt een enorme achterstand op en is nog steeds niet ingehaald.

In Nederland gebeurt hetzelfde. Pas in 1971 krijgt vrouwenvoetbal een plek binnen de KNVB. Andere Tijden maakt in 2015 een uitzending over het eerste 'wilde' Zeeuwse vrouwenelftal dat nog niet met goedkeuring van de KNVB speelt. De vrouwen komen van heinde en verre op eigen kosten naar Zeeland om te trainen en moeten soms in de boomgaard spelen omdat er geen veld beschikbaar is.

'Ballerina's', 'amazones', 'damesvoetjes'. Zo verslaat Polygoon in 1955 'het nieuwste kunstwerk der emancipatie': 'damesvoetbal.' 

Onesthetisch, ongepast en oninteressant. Woorden die gebruikt zijn om sport door vrouwen beoefend te omschrijven. Vrouwen zijn vaak te min bevonden in de oudere en meer recente sportgeschiedenis. Berucht is Billie Jean Kings battle met voormalige tennisprof Bobby Riggs. Die vindt dat vrouwen in de keuken thuishoren. Hij daagt King uit tot een tennisduel. Miljoenen mensen kijken in 1973 naar het live-verslag van de wedstrijd The Battle of Sexes. Riggs verliest. 

De strijd tussen Bobby Riggs en Billie Jean King

VPRO - OVT, 19 nov 2017

00:00

00:00

We willen iets van jullie, een beetje maar en dat kun je gewoon niet hebben

Billie Jean King

Billie Jean King gelooft niet dat het vanzelf gaat, de strijd voor gelijke betaling. Ze vindt dat vrouwen zich zelf ook los moeten maken van hun 'kruimelmentaliteit', dat je als vrouw te snel genoegen neemt met de kruimels die je krijgt toegeworpen. 'Je hoort het sportvrouwen vaak zeggen, "ik ben dankbaar dat ik mee mag doen", "ik doe het niet voor het geld." Maar ik zeg, we willen geen kruimels, we willen de hele taart en de kers er bovenop. Met geld eis je een plek in de maatschappij op, geld betekent aandacht en waardering. Geld is de taal die iedereen kent.'

Fatima Moreira de Melo, Femke Heemskerk en Merel van Dongen praten over geld. 'De wereld is ongelijk' en 'Ik heb geen stress over de huur'. De hele uitzending zien? Kijk op NPO Start.  

Neemt het toe, dat seksisme in de sport?

Soms lijkt het of het niet minder maar erger wordt, seksisme in de sport, misschien wel juist omdat vrouwensporters steeds meer betaald krijgen. Is dat omdat mannen niet willen dat vrouwen hun domein betreden, het exclusieve domein van het mannengevecht, van superhelden en waanzinnig betaalde halfgoden? Sportsocioloog Agnes Elling: 'Sport en vooral voetbal is nog altijd iets waaraan mannen hun mannelijkheid kunnen ontlenen Er wordt wel eens gezegd: hoe belangrijker vrouwen in de samenleving worden, hoe belangrijker voetbal wordt voor mannen. Zo van: hier zullen vrouwen ons nooit in verslaan.' Of willen mannen het gewoon echt niet delen, de roem, de macht, het geld?'

Het lijkt er ook op dat vrouwen die zich openlijk uitspreken voor gelijke betaling het hardst worden teruggefloten. Dat merkt Billie Jean King. Dat merkt oranjeleeuwin Vivianne Miedema, als ze in een interview met The Guardian pleit voor meer salaris. Johan Derksen vindt dit onzin. 'Meisje Miedema zit uit haar nek te lullen. Het vrouwenvoetbal stelt geen reet voor.' Dat merkt ex profwielrenster Marijn de Vries. 'Mensen vonden mijn verhalen leuk, maar mijn schrijfsels over ongelijkwaardigheid niet. Vooral in de traditionele mannensporten als voetbal en wielrennen wordt de vrouwentak vaak belachelijk gemaakt. In de hoek gezet als minderwaardig, niet de moeite waard.'  

Sportcommentatoren

Claudia Neumann, die in 2018 voor ZDF het commentaar doet bij het WK voetbal in Rusland, krijgt toegetwitterd dat haar stem vervelend is en dat ze maar moet gaan dweilen. Vicky Sparks (BBC) 'piept' en weet van toeten noch blazen. Volgens de Engelse classica Mary Beard zijn het 'de diepgewortelde mechanismen in de westerse cultuur, teruggaande op de klassieke oudheid, die vrouwen de mond snoeren, weigeren serieus te nemen en afhouden van de centra van de macht.'

Wordt vrouwensport ondanks alles toch beter betaald?

Ongelijke betaling is nog steeds aan de orde van de dag, seksisme ook, maar het gaat toch steeds beter in de vrouwensport op financieel terrein. Voetbal is het beste voorbeeld. Meer meisjes zitten op voetballen en er wordt steeds meer professioneel gevoetbald. De Nederlandse leeuwinnen krijgen meer prijzengeld en worden nu massaal weggekocht door buitenlandse clubs.

Aanvalster Esmee de Graaf van PEC Zwolle stond eerst nog bij haar vader in de viswinkel, maar is nu fulltime prof bij Westham United. De hele uitzending zien? Kijk op NPO Start

De voetbalvrouwen durven nu ook voor een beter salaris te strijden. Aanvalster van Arsenal Vivianne Miedema bijvoorbeeld die in een interview met The Guardian pleit voor betere betaling van vrouwelijke voetballers en de Australische en de Deense voetbalvrouwen die staken om meer geld af te dwingen.

In 2017 gebeurt het ook voor het eerst dat voetballers hun inkomsten met voetbalsters delen: het Noorse mannenelftal levert geld in dat ten goede komt aan het Noorse vrouwelftal, zodat beide nationale teams hetzelfde salaris gaan verdienen. Een historisch moment. De voetbalbond in Nieuw-Zeeland volgt in 2018. Mannelijke en vrouwelijke internationals krijgen voortaan dezelfde wedstrijdpremies en portretrechten. Ook mogen de vrouwen vanaf nu businessclass vliegen. De KNVB besluit in 2022 de commerciële vergoeding voor de OranjeLeeuwinnen gelijk te trekken met de mannen van Oranje.

Het vrouwenvoetbal groeit, meisjes willen handtekeningen, maar Leonne Stentler komt nog gewoon op de fiets naar Ajax en filosofe/ex voetbalprof Martine Prange vraagt zich af of het allemaal niet wat sneller kan. De hele uitzending zien? Kijk op NPO Start.

In het kort:

  • Tennislegende Billie Jean King is de voorvechtster voor gelijke betaling in de tennissport. US Open besluit in 1973 zowel mannen als vrouwen hetzelfde prijzengeld te betalen.

  • Er zijn nog steeds enorme verschillen in betaling tussen sportvrouwen en sportmannen. Wat voetbalster Lieke Martens verdient in een jaar, krijgt Messi in een dag.

  • Vrouwensport mag anders zijn, maar de aantrekkingskracht van sport gaat verder dan uitsluitend fysieke kracht. Het schuilt ook in competitie, volharding, incasseringsvermogen, brille en de wil om te winnen. 

  • Mannensporten krijgen meer media-exposure, worden beter bekeken en leveren meer geld op. Als vrouwensport meer media-aandacht zou krijgen, zou dat een positieve invloed hebben op de ontwikkeling van de sport.

  • Seksisme in de sport is diepgeworteld, Dat heeft ongetwijfeld invloed (gehad) op de betaling van vrouwelijke atleten.

  • Toch neemt de ongelijkheid in betaling af. Noorse voetbalinternationals krijgen dezelfde vergoeding. Of ze nu man of vrouw zijn. In 2022 besluit de KNVB de voetbalvrouwen dezelfde vergoeding te geven als de mannen van Oranje

En je weet het!

Anderen het laten weten?

Ook interessant

om te weten