Wat is het nut van muggen (en waarom bijten ze ons)?

culicidae
Wat is het nut van muggen (en waarom bijten ze ons)?

Gepubliceerd: 9-8-2018

Laatste update: 08-12-2023

Eindeloos gezoem en een verstoorde nachtrust, gehannes met kaarsen en zalf die naar citroen ruikt - jeukende bulten niet te vergeten. Muggen zorgen voor veel irritaties en je vraagt je wel eens af: wat is het nut van de mug? En waarom bijt ze ons en jeukt het dan?

Redacteur: Saskia Wayenberg

Welke muggen kennen we?

Er zijn vele soorten, maar ze hebben allemaal een klein, fragiel lichaam, zes dunne, lange pootjes en meestal twee veerachtige antennes (waarmee ze goed kunnen ruiken). Al die muggen hebben een zuigsnuit en de meeste soorten bijten daarmee. Over heel de wereld leven wel drieduizend verschillende soorten stekende - of beter gezegd bijtende - muggen. Nederland telt er zo’n 34, behorend tot de Culicidae-familie.

"Met die tandjes zouden ze eigenlijk geen steek, maar bijtmuggen moeten heten."

Het zoemende geluid van steekmuggen komt van hun vleugels die heel snel op en neer bewegen. Hoe groter de vleugels, hoe harder het gezoem (en hoe meer ze je nachtrust verstoren). Steekmuggen zijn nachtblind en daarom is het zoemgeluid voor hen erg nuttig. Mannetjes kunnen zo goed horen waar de vrouwtjes zich bevinden. Iedere muggensoort produceert zijn eigen toon. Dit voorkomt een paring tussen verschillende soorten.

Naast de steekmuggen kunnen ook de - minder vaak voorkomende - kriebelmuggen en knutten ons bijten, maar deze zijn kleiner en minder langwerpig. Muggen die met hun uiterlijk wel erg op de stekende lijken, zijn dansmuggen. Deze bijten niet, maar ‘dansen’ voorbij in zwermen en zorgen voor overlast door boten, auto’s en gevels te bedekken. Zo hebben ze aan het IJsselmeer ieder jaar last van ware muggeninvasies.[1]

mug

Wat is het nut van de mug?

Hoe irritant muggen ook kunnen zijn, iedere diersoort - dus ook de steekmug - heeft een functie in het ecosysteem. In de periode dat de steekmuggenlarf opgroeit, eet ze bacteriën uit het water. Ook zijn muggen voer voor andere dieren – zo dragen ze bij aan een natuurlijk evenwicht. Onder andere vissen, vogels, spinnen en vleermuizen lusten graag steekmuggen.

Van vogels via kikkers tot vissen, ze lusten allemaal wel een mugje.

Bioloog René Fransen

Bovendien heeft de steekmug wetenschappelijk nut. Het antistollingsmiddel dat ze inspuit wanneer ze bijt, helpt wetenschappers bij hun onderzoek[2]. Ze gebruiken de kennis over dit stofje voor de ontwikkeling van medicijnen tegen bloedstolsels, die een beroerte, trombose of een hartinfarct kunnen voorkomen.

Samen met wespen zijn muggen waarschijnlijk de meest gehate beesten op aarde. Maar doet de mug ook iets nuttigs? 

Hoe gevaarlijk zijn muggen?

Steekmuggen kunnen zoals bekend dodelijke ziekten overdragen. Neem het beruchte westnijlvirus en malaria. Ziekten die jaarlijks miljoenen mensen treffen. Vroeger kwamen ze voornamelijk in Afrika voor, maar tegenwoordig duiken ze ook steeds vaker in Amerika en Europa op. Dat heeft te maken met de verandering van het klimaat en de opwarming van de aarde. Meerdere muggensoorten kunnen nu ook op andere plekken overleven en daar de ziekten overbrengen.

Ook onze alledaagse huissteekmug blijkt gevaarlijker dan je misschien dacht. Bekijk de aflevering op NPO Start

De wetenschap is druk op zoek naar methodes om deze muggen en ziekten te bestrijden. Zo werken Nederlandse onderzoekers aan een vaccin tegen malaria en ontdekten Chinese wetenschappers een nieuwe methode om de tijgermug te bestrijden, of misschien zelfs uit te roeien[3]

De malariamug

Ieder jaar sterven 450.000 mensen aan de ziekte malaria, die de mug overbrengt.

Een vaccin met 100% beveiliging tegen Malaria. Wordt dit de doorbraak van de eeuw?

Waarom bijten muggen?

Steekmuggen teren niet op het bloed van mensen. Ze zijn zelfs vegetariër en leven van nectar uit planten. Alleen de vrouwtjesmug heeft dracula-achtige trekjes. Als ze bevrucht is heeft ze eiwitten nodig voor de ontwikkeling van haar eitjes en haalt die uit het bloed van mens en dier. Wetenschappers hebben in 2023 ontdekt dat vroeger ook de mannetjesmug een bloedzuiger was, dit blijkt uit de vondst van gefossilifiseerde muggen in Libanon die beschikken over een snuit waarmee ze bloed konden zuigen. Toekomstig onderzoek moet nog duidelijk maken waarom de mannetjes dat toen wel deden, en nu niet meer.[4]

Tegenwoordig drinken dus alleen de vrouwtjes bloed. Wanneer ze zich één keer voedt met bloed kan ze tot wel driehonderd eitjes leggen. Dat doet ze bij voorkeur in het water. De eitjes drijven in groepjes bij elkaar. Je vindt ze op plekken waar stilstaand water is: sloten, de dakgoot, plassen op straat of zelfs de waterbak van de hond.

muggen komen veel voor aan het water

De vrouwtjesmug steekt met haar zuigsnuit. Deze heeft de vorm van een rietje of een injectienaald. Tijdens de beet boort de mug een capillair, waardoor ze het bloed naar binnen zuigt. In dit bloed spuit ze een antistollingsmiddel, zodat ze het rustig kan opzuigen zonder dat het stolt. Ons immuunsysteem reageert op dit middel en geeft een allergische reactie af. Daardoor ontstaat de rode bult en vooral: veel jeuk.

"De enige mug waar we echt last van hebben is de steekmug."

Waar wordt een mug toe aangetrokken?

De steekmug kan ons ruiken, al vanaf dertig tot wel zeventig meter. Ze wordt aangetrokken door wat we uitademen (CO2), het melkzuur in ons zweet, vetzuren in de talgafscheiding en ammonia. Uit onderzoek[5] blijkt dat zwangere vrouwen twee keer zo vaak worden gebeten en ook bierdrinkers blijken vaker slachtoffer van de mug te zijn.

Het Klokhuis doet in een steekmuggenlaboratorium onderzoek met een zweetsok om te zien of er muggen op afkomen.

En kan je voorkomen dat ze je bijten? Van de trucs die tantes je meegeven, is de werking nooit aangetoond. Van citroen tot geurkaars, van vlierbessentak tot wierook, van babyolie tot uv-lamp: niets helpt. Enige uitzonderingen daarop zijn middelen die DEET bevatten of citronella - al werken die minder. Uiteindelijk kan je het beste voorzorgsmaatregelen nemen: regentonnen en ander stilstaand water afdekken zodat muggen daar geen eitjes kunnen leggen, horren en klamboes plaatsen waarmee je de bloedzuigende vrouwtjesmuggen op afstand houdt.

Feiten

- Van krabben krijg je meer jeuk
- Muggen steken niet, maar bijten
- Bulten zijn een reactie van je immuunsysteem
- Kinderen krijgen vaak grotere bulten

Fabels

- Muggen zijn af te leiden met geluid
- Muggen hebben een voorkeur voor bepaald bloed
- Kruisjes in een muggenbult zetten helpt

de tijgermug

In het kort

  • Over heel de wereld leven wel drieduizend verschillende soorten stekende - of beter gezegd bijtende - muggen. Nederland telt er zo’n 34, behorend tot de Culicidae-familie. Het zoemende geluid komt van hun vleugels die snel op en neer bewegen.

  • De mug dient als voedsel voor andere dieren, de larven houden het water waarin zij opgroeien schoon en de wetenschap ontwikkelt medicatie door van muggen te leren.

  • Steekmuggen kunnen dodelijke ziekten overdragen, zoals malaria en het westnijlvirus. Dat zijn ziekten die jaarlijks miljoenen mensen treffen.

  • Muggen zijn eigenlijk vegetariër, maar wanneer de vrouwtjesmug bevrucht is wil ze haar eitjes voeden met extra eiwitten. Dit kan heel goed met het bloed van mensen en dieren. Door een allergische reactie van het immuunsysteem krijgen we last van rode bulten en jeuk.

  • Ze worden aangetrokken door verschillende stoffen: wat we uitademen (CO2), het melkzuur in ons zweet, vetzuren in de talgafscheiding en ammonia. Daarnaast komen ze af op (lichaam)warmte.

Geraadpleegde bronnen

    En je weet het!

    Anderen het laten weten?

    auteur

    Door Saskia Wayenberg

    Ook interessant

    om te weten