Bepalen families de Amerikaanse politiek?
Gepubliceerd: 27-12-2018
Laatste update: 05-02-2021
Een zoon in de politiek, of een broer in de politiek, een vader, een opa of je eigen vrouw in de politiek. Politieke families komen in de Verenigde Staten voor in allerlei vormen en maten: de families Adams, Kennedy, Bush, Clinton. Maar zijn deze families niet eigenlijk politieke dynastieën?
Redacteur: Rob Bruins Slot
Waaruit bestaat de Kennedy-dynastie?
De veruit bekendste familie uit de Amerikaanse geschiedenis, is de Kennedy-familie. John F. Kennedy (JFK) schopt het van senator tot president (1961-1963). Ook zijn broers Robert (‘Bobby’) en Edward (Ted) Kennedy zijn politiek actief als senator voor de Democraten. De drie Kennedy-broers hebben het niet van een vreemde. Hun opa Patrick Kennedy is namelijk al in 1889 senator in het parlement van de staat Massachusetts. Hun vader, Joe Kennedy, in zijn hele leven op zoek naar erkenning van de bestuurlijke elite, bereikt uiteindelijk in 1938 het ambassadeurschap in Londen. Hij geeft het politieke virus door aan zijn zoons JFK, Robert en Ted. En ook de volgende generatie Kennedy streeft een politieke loopbaan na: Johns dochter Caroline probeert in 2008 de Senaatszetel van Hillary Clinton over te nemen. Teds zoon Patrick en de kleinzoon van Robert zijn lid van het Amerikaanse Congres.
"Zo begon de laatste dag in het leven van president Kennedy."
Dat de Kennedy-familie zo tot de verbeelding spreekt, komt onder meer door de moord op JFK in 1963. Die maakt wereldwijd grote indruk. Niet alleen omdat JFK een jonge, charismatische president is waarop de hoop van de natie (en de wereld) is gevestigd, maar ook omdat de moord tijdens een rijtoer in een open limousine in Dallas op camera is vastgelegd en zijn vrouw Jacky naast hem zit. Dat alles draagt bij aan de tragiek van zijn presidentschap en aan de tragiek van de Kennedy-familie waarin de dood nooit ver weg is. De aantrekkelijke, mediagenieke JFK verkrijgt na zijn dood een heldenstatus, maar of de drie jaar presidentschap daaraan debet is, is de vraag zo meent Amerika-kenner en publicist Frans Verhagen. Hoe cru het ook klinkt, dat hij vermoord werd is Johns grootste erfenis vertelt hij in het radioprogramma Focus van de NTR, naar aanleiding van het verschijnen van zijn boek over de Kennedy-familie. Hij vertelt over het belang van het presidentschap van JFK.
Het belang van J.F. Kennedy
NTR - Focus, 5 dec 2018
00:00
00:00
Hoe vergaat het Bobby en Ted Kennedy in de politiek?
Robert Kennedy stapt in 1968 pas laat in de race om de nominatie voor de Democratische Partij. Bobby, op dat moment senator voor de staat New York, aarzelt lange tijd het op te nemen tegen Lyndon B. Johnson, de zittende president van zijn eigen partij. Hij vreest namelijk dat zijn partij hierdoor uiteen zal vallen. De oud-minister van Justitie in de regering van zijn broer John maakt zich sterk voor armoedebestrijding en burgerrechten voor Afro-Amerikanen. Eind jaren zestig, te midden van ernstige rassenrellen in het land, zijn dit politiek beladen onderwerpen die een verkiezing bemoeilijken. De Nederlandse politicus Hans van Mierlo loopt in die tijd in het kader van een internationaal programma van het State Department mee met de campagne van Bobby Kennedy. Van Mierlo herinnert zich tijdens een lezing aan University College Roosevelt in Middelburg dat hij tijdens die campagne een campagnemedewerker vraagt of ze er rekening mee houden dat Bobby ook vermoord zou kunnen worden. Verschrikt sist de medewerker Van Mierlo toe dat ze daar niet alleen rekening mee houden, maar zeker weten dat het gaat gebeuren. Ze weten alleen niet wanneer.
Beelden van de moord op Bob Kennedy en de reacties na zijn campagnetoespraak.
Dat moment komt niet veel later in 1968. Na een campagnetoespraak in Los Angeles wordt Bobby op 42-jarige leeftijd neergeschoten. Ook van deze aanslag gaan de beelden de wereld over. Eerder dat jaar is ook al de bekende zwarte dominee Martin Luther King vermoord. Bobby overleeft de aanslag niet.
De jongste broer, Ted Kennedy, kampt lang met het juk van de laatst overlevende broer in de politiek. Ook hij wordt senator en ook Ted zal een zittende president van de eigen partij uitdagen voor het presidentschap: Jimmy Carter. Carter is aan het bewind gekomen in een tijd dat het vertrouwen van het Amerikaanse volk in de politiek op een dieptepunt is geraakt. Het kan heel goed zijn dat Carter vier jaar later verliest omdat hij in zijn eigen partij is uitgedaagd door Kennedy. Ted wordt nooit president, maar blijft zijn hele leven senator voor Massachusetts. Als senator weet hij belangrijke wetgeving in gang te zetten en is daarom eigenlijk de meest succesvolle van de broers.
De Clinton-dynastie: twee voor de prijs van één?
Van een andere orde is het echtpaar Clinton. Als Bill Clinton president wordt (1993-2001), neemt zijn vrouw Hillary - tot de presidentsverkiezing van haar man werkzaam als advocaat - al snel de taak op zich de gezondheidszorg te hervormen. Zij leidt de task force Healthcare reform. Het wordt een grote mislukking. De eigen democratische partij komt met kritiek en aanpassingen, waarin eigenlijk misschien ook wel doorklinkt dat niemand een dubbelpresidentschap wil. Als Bill vervolgens bij de tussentijdse verkiezingen zijn meerderheid in het Congres verliest en tijdens zijn tweede termijn in een afzettingsprocedure verstrikt raakt wegens gerommel met een stagiaire, weet hij ternauwernood zijn presidentschap af te maken.
De voormalige first lady probeert een aantal jaren later terug te keren naar het Witte Huis. Eerst wordt ze senator voor de staat New York, waar het echtpaar gaat wonen. Ze is daarmee de eerste first lady die een politieke carriere ambieert als senator en presidentskandidaat. Vanuit de positie als senator probeert ze in 2008 president te worden, maar verliest van de jonge zwarte senator uit Illinois, Barack Obama, die haar benoemt tot minister van Buitenlandse Zaken.
Hillary wacht geduldig acht jaar op een nieuwe poging. Die laat ze zich niet ontnemen: haar concurrent Bernie Sanders wordt het vrijwel onmogelijk gemaakt de nominatie voor het presidentschap van Hillary te winnen. Hillary Clinton hoopt de eerste vrouwelijke president van de Verenigde Staten te worden, de tweede Clinton na haar man Bill. Hoewel zij na een ongekend hard gevoerde verkiezingsstrijd, de meeste stemmen vergaart - de popular vote - , maar niet in het aantal kiesmannen, verliest zij in 2016 nipt de strijd van de politiek ongeschoolde zakenman Donald Trump. Het enig kind van Hillary en Bill Clinton, Chelsea, verklaart in de zomer van 2018 in Edinburgh dat zij een politieke loopbaan in de toekomst niet uitsluit.
"Op welke manier je het ook wilt zeggen: Bill Clinton was erg grof tegen vrouwen."
Lijkt de familie Bush op de familie Kennedy?
Om het presidentschap van Bill Clinton heen zitten vader en zoon Bush in het Witte Huis. Ook zij vormen telgen uit een politieke familie. Vader Prescott Bush is senator in Connecticut. Zijn zoon George H.W. Bush, onlangs op 94-jarige leeftijd overleden, is gedurende de jaren ’80 vicepresident en daarna een termijn president van 1989-1993. Bush komt in het Witte Huis door eerst senaatslid voor Texas te worden en later directeur van de CIA. Zijn zoon George W. Bush is gouverneur van Texas voor hij in de voetsporen van pa treedt als president (2001-2009). Vooral in het begin van zijn regering klinkt soms de kritiek dat hij wel heel veel leunt op de hardliners uit het netwerk van zijn vader: vicepresident Dick Cheney en minister van Defensie Donald Rumsfeld.
President Bush steunt de minister van Defensie, Donald Rumsfeld, die onder vuur ligt nadat bekend werd dat Amerikaanse militairen in Irak Iraakse krijgsgevangenen hebben mishandeld.
Zijn broer Jeb Bush is gouverneur van Florida als “W” de verkiezingen in 2000 met een banddikte verschil wint. Jeb wil graag in de voetsporen treden van zijn broer en zijn vader. Hij doet in 2016 een gooi naar de Republikeinse nominatie voor het presidentschap. Opmerkelijk genoeg lijkt Jeb in de debatten in die strijd telkens de meest genuanceerde van de zestien Republikeinse kandidaten. Alle kandidaten worden omvergeblazen door de meest onwaarschijnlijke van allemaal, Donald Trump. Die vervolgens ook de Democratische presidentskandidaat Hillary Clinton weet te verslaan, misschien wel tot zijn eigen verbazing.
Tijdens een verhitte uitwisseling bij het CNN GOP debat wordt Jeb Bush voor gek gezet door Donald Trump.
Zijn er nog eerdere voorbeelden van politieke families?
Als we nog verder teruggaan, komen we uit bij de enige andere vader-zoon combinatie uit de Amerikaanse geschiedenis: vader en zoon Adams. Na eerder ambassadeur in Nederland en Groot-Brittannië te zijn geweest, verliest John Adams de allereerste Amerikaanse presidentsverkiezingen van George Washington. Hij wordt in 1789 wel de eerste vicepresident van het nieuwe Amerika. Hij speelde een belangrijke tol bij de totstandkoming van de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring. In 1797 wint hij de verkiezingsstrijd van Thomas Jefferson en wordt hij de tweede president van de VS.
Zijn zoon John Quincy Adams is van 1825 tot 1829 de 6e president van Amerika. Omdat zijn vader ambassadeur is in Nederland, studeert hij in Leiden. Net als zijn vader wordt hij later ambassadeur in Nederland en Groot-Brittannië. Zo’n post krijgt hij ook in Rusland. Zijn presidentstermijn is niet erg succesvol en blijft tot een termijn beperkt. Hij is zijn hele leven fel gekant tegen slavernij en blijft zich ook na zijn presidentschap in het Huis voor Afgevaardigden voor afschaffing ervan inzetten.
Dynastie of familiebedrijf?
Maar maakt een politieke familie een dynastie? Frans Verhagen noemt het in zijn boek De Kennedy’s, America’s first familie een clan. Een wolfpack.
Een familie, een clan, een roedel
NTR - Focus, 5 dec 2018
00:00
00:00
Want een dynastie, in de strikte zin van het woord, is het natuurlijk niet. Er is geen sprake van erfopvolging, van geboorterecht. Al lijkt het soms wel zo. De Senaatszetel van de staat Massachusetts lijkt wel over te gaan van de ene naar de andere Kennedy, soms wordt er zelfs tijdelijk iemand op gemanoeuvreerd om de stoel warm te houden. Ook lijkt het vanzelfsprekend de stap naar het presidentschap te kunnen wagen vanaf een gouverneurspositie (Clinton, Bush jr, Jeb Bush). Maar de leden van de verschillende families moeten zelf hun zetel verdienen. Ze moeten gekozen worden, niet geboren worden. Amerika blijft een republiek, zonder koninklijke familie. Al lijkt het familiebedrijf soms wel dynastieke aspiraties te hebben.
In het kort
De Kennedy-familie is veruit de bekendste familie uit de Amerikaanse geschiedenis. Vanaf 1889 tot aan de dag van vandaag zijn telgen uit de familie politiek actief.
JFK schopt het tot president. Hij komt om bij een moordaanslag in 1963. Vijf jaar later wordt ook zijn broer Bobby, presidentskandidaat, vermoord na een campagnetoespraak.
Bill Clinton is twee termijnen president van de VS. Zijn vrouw Hillary doet later als eerste voormalige first lady tweemaal een poging tot het hoogste ambt. Ze verliest: eerst van Obama, daarna van Trump.
De politieke dynastie van de Bush familie kent inmiddels drie generaties. Grootvader Bush is senator. Zoon George H.W. en kleinzoon George W. worden president.
Adams is de allereerste vader-zoon combinatie uit de Amerikaanse geschiedenis die de presidentverkiezingen winnen. John Adams is 2e president van Amerika. Zijn zoon John Quincy Adams de 6e president van de VS.
Bij een politieke dynastie is geen sprake van erfopvolging of geboorterecht. Amerika blijft een republiek, zonder koninklijke familie. Maar het familiebedrijf lijkt soms wel dynastieke aspiraties te hebben.
