Wat doet een zwangerschap met je brein?

buik van een zwangere vrouw
Wat doet een zwangerschap met je brein?

Gepubliceerd: 5-2-2019

Laatste update: 19-06-2023

Van alle vrouwen in Nederland krijgt 80 tot 90 procent vroeg of laat een kind. Hoe veranderen de zwangerschap en het prille moederschap een vrouw? Wat doet het met haar brein? En hoe komen daar foetuscellen in terecht?

Hoe verandert het moederbrein?

Opvallend genoeg is er nog niet veel bekend over hoe het moederbrein verandert. Wel weten we dat een zwangerschap ingrijpende en langdurige gevolgen heeft voor het brein van vrouwen. Twee jaar na de zwangerschap, en misschien zelfs langer, zijn ze nog zichtbaar. Die veranderingen ontstaan door hormoonschommelingen. Van dieren is al bekend dat hormonen het gedrag van de moeder na de geboorte beïnvloeden. Zwangerschapshormonen blijken bij ratten een belangrijke rol te spelen bij het omtoveren van een ‘gewoon’ brein naar een zorgzaam moederbrein. 

Het brein verandert vooral in gebieden die samenhangen met het vermogen je te verplaatsen in de gedachten, gevoelens en behoeften van iemand anders. Om het gedrag van een baby te interpreteren, moet je je kunnen verplaatsen in een ander. Dat staat bekend als Theory of Mind - het besef dat jouw gevoelens, gedachten en behoeftes kunnen verschillen van die van iemand anders, en dat je je kan verplaatsen in de ander. Het is een belangrijke voorwaarde voor empathie.

"Mijn man keek me heel bezorgd aan". De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.

Gek genoeg worden deze hersengebieden tijdens de zwangerschap juist kleiner. Je zou kunnen denken dat daarmee ook het empathisch vermogen van moeders afneemt, maar dat is allerminst het geval: het is juist een teken van een betere relatie tussen moeder en kind. Wetenschappers denken dat in deze periode specifiek de breincircuits worden versterkt die te maken hebben met de moeder-kindrelatie.

Verder is in bepaalde gebieden van het moederbrein een afname van de grijze stof te zien, een stof die informatie verwerkt. Dat klinkt misschien zorgwekkend, maar iets vergelijkbaars gebeurt als kinderen pubers worden: onder invloed van hormonen verandert het puberbrein dramatisch. Ook bij pubers is er dan sprake van een verlies aan grijze stof op het moment dat het brein zich ontwikkelt.

huilende baby

Waarom verandert het moederbrein zo sterk?

Waarschijnlijk heeft de sterke verandering van het moederbrein te maken met hoe mensenbaby’s ter wereld komen: vreselijk ‘on-af’. Ze kunnen direct na de geboorte weinig meer dan ademen, huilen en drinken aan de moederborst. Vergelijk dat eens met veel andere zoogdieren, die vaak al meteen kunnen staan en lopen en de wereld beginnen te ontdekken.

Er is een evolutionaire verklaring voor die hulpeloosheid van mensenbaby’s. In de afgelopen paar miljoen jaar is het menselijk brein in hoog tempo gegroeid ten opzichte van onze voorouders. Als dat brein al in de baarmoeder grotendeels volgroeid zou zijn, zoals bij andere dieren, dan zou de baby te groot zijn om nog ter wereld te kunnen komen. Een baby moet dus geboren worden voordat het hoofd te groot is.

Het gevolg: moeders moeten hun kwetsbare kind beschermen tegen de gevaren van de buitenwereld. En misschien nog wel belangrijker: ze moeten zien te achterhalen wat de behoeften van hun baby zijn. Heeft ze pijn? Heeft ie honger? Is het te warm? Krampjes misschien? Een moeder heeft haar handen vol aan het interpreteren van cryptisch babygedrag.

"Ik was echt staatsgevaarlijk". De hele aflevering vind je op NPO Start.

Hoe komen foetuscellen in het moederbrein terecht?

Het brein is maar één van de organen waar de sporen van een zwangerschap duidelijk terug te vinden zijn. Zwervende, foetale cellen van het kind zijn overal in het lichaam van de moeder terug te vinden. Onderzoekers ontdekten ze in de longen, milt, lever, nieren en in het hart van zwangere vrouwen. “Wij denken dat die cellen bij gezonde vrouwen na de zwangerschap redelijk snel worden opgeruimd.” Maar een deel van de foetale cellen overleeft de opruimactie en blijft tot haar dood in het lichaam van de moeder.

Wat het effect is van deze foetale cellen op het moederlichaam, daar kunnen wetenschappers alleen nog maar naar gissen. Het kan zijn dat ze bepaalde ziekten veroorzaken, maar gunstige gevolgen zijn ook goed mogelijk. Een deel van de cellen van de foetus blijkt zelfs in het brein van de moeder terecht te kunnen komen. Hoe fascinerend ook (‘je baby zit in je brein’), ook over de effecten van deze cellen op je brein is nog vrijwel niets bekend.

Delen van dit artikel zijn gebaseerd op dit artikel uit de VPRO Gids.

babyvoetjes en handen vormen een hart

In het kort

  • Het moederbrein verandert vooral in gebieden die samenhangen met het vermogen je te verplaatsen in de gedachten, gevoelens en behoeften van iemand anders.

  • Mensenbaby's zijn bij geboorte bijzonder kwetsbaar. De veranderingen in hun brein helpen moeders om hun kwetsbare kind te beschermen tegen de gevaren van de buitenwereld.

  • Tijdens de zwangerschap komen cellen van het ongeboren kind in het lichaam van de moeder terecht, soms zelfs in haar hersenen. Het effect daarvan is nog onbekend.

En je weet het!

Anderen het laten weten?

auteur

Door Bouwe van Straten

Ook interessant

om te weten