Waarom zijn er aardbevingen in Groningen?
Gepubliceerd: 3-11-2016
Laatste update: 18-04-2024
Aardbevingen kennen we in Nederland vooral uit buitenlands nieuws; Italië, Japan of Indonesië zijn landen waar het vaak raak is. Toch is er één provincie in Nederland waar de inwoners wel te kampen hebben met aardbevingen: Groningen. Dat komt doordat er jarenlang gas uit de grond is gehaald.
Wanneer werd er aardgas gevonden in Groningen?
De aardbevingen in Groningen hebben alles te maken met de gaswinning in de provincie. Onder de provincie Groningen ligt een gasbel, die in 1959 door de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM, een samenwerking tussen oliebedrijven Shell en Esso) wordt ontdekt.
In het midden van de provincie, in de gemeente Slochteren dichtbij het plaatsje Kolham, doet de NAM de eerste boringen. Om precies te zijn onder de akkers van Kees Boon, een bietenboer die tot dat moment absoluut geen idee heeft van de rijkdom die bijna 2700 meter diep onder zijn land ligt verborgen. "Dat moet dan maar wezen," is de eerste reactie van Boon op de vondst van het gas. De boer vindt het maar niks, die boortoren zo vlak bij zijn schuur .
Een jaar later boort de NAM in Delfzijl, 25 kilometer noordoostelijk van Kolham, in dezelfde zandsteenlaag óók gas aan, met dezelfde samenstelling en druk. De maatschappij concludeert dat het dus om één aaneengesloten gasbel gaat, die veel groter is dan gedacht. De schatting in 1960 is zestig miljard kubieke meter gas, maar die zal door de jaren heen geregeld naar boven worden bijgesteld – in 2010 wordt de (winbare) gasvoorraad geraamd op 2700 à 2800 miljard kubieke meter. Daarmee is het veld in Slochteren het grootste gasveld in heel Europa en zelfs een van de grootste ter wereld.
Na de ontdekking van het aardgas in Groningen, moest heel Nederland in korte tijd aan het aardgas: een enorme operatie. Meer over de geschiedenis van de Groningse gaswinning, lees en bekijk je in deze story.
Waardoor ontstaan aardbevingen in Groningen?
Het Groningse gas bevindt zich in zandsteen, een gesteente dat voornamelijk uit zandkorrels bestaat die onder hoge druk aan elkaar vast blijven zitten. Doordat zandsteen vrij poreus (sponsachtig) is, is het een goed reservoir voor bijvoorbeeld grondwater, olie of aardgas. Dat laatste is in Groningen het geval.
Organisch materiaal (dode planten- en dierenresten) dat in de holtes tussen de zandkorrels zit gaat na verloop van tijd rotten waardoor er gas ontstaat. Haal je dat gas uit de grond, dan zakken die holtes een beetje in. Door de bodemdaling kunnen aardschokken ontstaan. Omdat de gaswinning door de jaren heen sterk is opgeschroefd – van twintig miljard kubieke meter in 2000 naar vijftig miljard ‘kuub’ in 2011 – neemt het aantal aardbevingen ook toe.
Aardbevingen kunnen op verschillende manieren ontstaan, bijvoorbeeld door bewegende aardplaten, vulkaanuitbarstingen en menselijke activiteit, zoals in Groningen. Meer over aardbevingen ontdek je in deze story.
Hoe ontstaan die aardbevingen nu precies? De Kennis van Nu gaat op zoek naar het antwoord met een aantal simulaties van de bodemdaling. De hele aflevering zien? Kijk op NPO Start.
Het is moeilijk in te schatten wat een doorsnee Nederlands rijtjeshuis ongeveer kan verduren, aangezien dit soort huizen nog nooit eerder heeft blootgestaan aan aardbevingen. Onderzoekers schieten te hulp. De TU Delft bouwt daarom in een laboratorium een complete doorzonwoning uit de jaren zeventig na om daar testen op uit te voeren, zoals je kunt zien in onderstaande video.
In het laboratorium van de TU-Delft wordt getest wat een typische Groningse doorzonwoning uit de jaren zeventig kan hebben.
Wat is de reactie op de aardbevingen?
Vanaf begin 2013 zijn de aardbevingen in Groningen groot in het nieuws, omdat het aantal toeneemt en ook de zwaarte. Uit onderzoek blijkt dat de bevingen in de toekomst alleen maar zwaarder gaan worden. Bewoners voelen zich onveilig. Ze voeren actie en eisen dat de gaswinning stopt. Politieke partijen als GroenLinks, de PvdA, SP, D66, het CDA en de ChristenUnie willen ook de rem zetten op de gaswinning.
Geschrokken Groningers reageren op de aardbeving die tot in het centrum van de stad voelbaar was.
Uiteindelijk gaat het kabinet overstag en wordt de gaswinning teruggeschroefd. Ook komt er compensatie voor bewoners die schade hebben. In Loppersum, waar de bevingen het zwaarst zijn, heeft het dichtdraaien van de gaskraan het gewenste resultaat. Het aantal bevingen neemt meteen af. Maar in het zuiden van de provincie zijn er juist meer bevingen: de gasproductie wordt daar opgevoerd om de verminderde gaswinning bij Loppersum te compenseren.
Onder aanhoudende druk van bewoners, lokale bestuurders en actiegroepen wordt de gaswinning nog een aantal keer teruggeschroefd. Het kabinet besluit in maart 2018 de kraan stapsgewijs helemaal dicht te draaien.
Veel mensen met schade aan hun huis wachten nog op een schadevergoeding. Premier Rutte biedt in 2019 namens de regering excuses aan voor de problemen die de gaswinning heeft veroorzaakt in Groningen.
Premier Rutte biedt namens de regering zijn excuses aan.
In 2021 start de parlementaire enquete aardgaswinning Groningen een grondig onderzoek. Het onderzoeksrapport dat in 2023 verschijnt is uiterst kritisch over hoe de opeenvolgende ministers, de Tweede Kamer en leidende politici onder wie premier Rutte zijn omgegaan met de gaswinning en de gevolgen ervan. De belangen van de Groningers zijn structureel genegeerd. Volgens de commissie heeft Nederland een 'ereschuld in te lossen' aan Groningen. Ook moet de afhandeling van schade soepeler.
Om gaswinning te kunnen stoppen en uitstoot van CO2 tegen te gaan, is in het Klimaatakkoord van 2019 afgesproken dat alle huizen in 2050 'van het gas af' moeten zijn. Is dat haalbaar en wat kun je zelf alvast doen? Je ontdekt het in deze story.
Op 16 april 2024 stemt de Eerste Kamer in met het historische besluit het Groningse gasveld te sluiten. De roerige geschiedenis van aardgaswinning in Nederland komt hiermee vanaf 1 oktober 2024 definitief ten einde. Al zullen de gevolgen van ruim zestig jaar gaswinning voor de getroffen Groningers de komende jaren nog steeds voelbaar kunnen zijn en moet de schade voor getroffen burgers nog worden afgehandeld.
In het kort
In 1959 wordt een gigantische gasbel gevonden onder de provincie Groningen. Aanvankelijk reageren Groningers opgetogen, maar de opbrengsten behoren toe aan de staat.
Omdat de Nederlandse staat maar weinig investeert in de provincie (één procent van de opbrengsten), is de gaswinning al snel omstreden in Groningen.
De Groningse bodem daalt door de gaswinning, wat gaandeweg leidt tot aardbevingen. Begin 2013 nemen die vrij plotseling sterk toe in aantal en omvang. Dat leidt tot veel schade aan huizen.
Uiteindelijk gaat het kabinet overstag om de gaswinning terug te schroeven. In 2023 komt het rapport van de parlementaire enquete aardgaswinning Groningen. Conclusie: de belangen van Groningen zijn stelselmatig genegeerd. Nederland heeft een ereschuld in te lossen.
Op 1 oktober 2024 stopt de Groningse gaswinning definitief. Hiermee komt na ruim 60 jaar de aardgaswinning in Groningen een einde.