Wat gebeurt er precies wanneer als ons lichaam of geest niet meer functioneert zoals je dat graag zou willen? Van autisme, ADHD en dyslexie tot een burn-out en depressiviteit. In deze collectie besteden we aandacht aan veelvoorkomende aandoeningen, afwijkingen en bijzonderheden van lichaam en geest.
Langdurige blootstelling aan een grote hoeveelheid stress kan zorgen voor oververmoeidheid met vele klachten die het leven beheersen. Burn-out is de term voor het gevoel 'opgebrand' te zijn en geen energie of motivatie meer te kunnen vinden voor verschillende bezigheden: iemand is op dat moment fysiek en mentaal compleet uitgeput. Wat is er bekend over een burn-out? En zitten we midden in een epidemie?
Iedere minuut duurt een uur en een uur lijkt wel een jaar te duren. De sombere stemming en negatieve gedachten beheersen het leven compleet en alledaagse activiteiten kunnen niet meer gedaan worden. Maar niet iedere dip is een depressie. Hoe wordt die diagnose gesteld? En hoe kan een depressie, of meerdere, het leven beïnvloeden?
Alle dagen heel druk. Zo wordt vaak verwezen naar ADHD, de aandachtstekortstoornis die gepaard gaat met hyperactiviteit. ADHD is voor een groot gedeelte genetisch bepaald maar ook omgevingsfactoren spelen een belangrijke rol. Is ADHD een hersenafwijking? Komt het alleen voor bij kinderen? En hoe kan het behandeld worden?
Autisme is een beperking met vele gezichten: zowel mensen met een zeer hoog IQ als mensen met een heel laag IQ kunnen de diagnose krijgen. De hersenen van iemand met autisme verwerken de stroom aan informatie, die gedurende de dag binnenkomt, op een andere manier. Dat leidt tot overprikkeling van de zintuigen. Wat zijn kenmerken van autistische stoornissen? Is autisme erfelijk? En is het een ‘mannending’?
Dementie treft een op de vijf mensen en bij vrouwen maar liefst een op de drie. De meesten van hen lijden aan de ziekte van Alzheimer. Door de ernstige verslechtering van de hersenen en de afname in hersencellen verliezen zij langzaam hun grip op de werkelijkheid. Wat doet alzheimer met de hersenen? Hoe herken je het? En komt het alleen bij ouderen voor?
Terwijl de één niet kan wachten om zijn koffers te pakken, moet de ander er niet aan denken om ver van huis te gaan. Niet alleen kinderen hebben last van heimwee, het is ook een veelvoorkomend probleem onder expats, migranten, militairen en andere volwassenen. Is heimwee een psychische aandoening? En wat is eraan te doen?
Dyslexie betekent letterlijk: beperkt lezen. Het woord werd al in 1887 bedacht door de Duitse taalkundige Rudolph Berlin. De leesstoornis komt overal op de wereld voor en in Nederland heeft één op de twintig kinderen dyslexie. Hoe wordt dyslexie herkend? Wat is de oorzaak? En wat is dan dyscalculie?
Ooit wel eens een migraineaanval gehad? De kans dat je als vrouw hier ‘ja’ op antwoordt, is drie keer zo groot als wanneer je een man bent. Vrouwelijke hormonen en de schommelingen daarvan zijn de boosdoener, blijkt uit recente onderzoeken. Waarom hebben we dat niet veel eerder ontdekt?
Iedereen is weleens moe, bijvoorbeeld na een zware griep of een drukke periode. Maar bij sommige mensen gaat die uitputting niet meer weg. Sommige mensen met ME/CVS zijn na de kleinste inspanning al helemaal kapot, 365 dagen per jaar. Wetenschappers zoeken al jaren tevergeefs naar de oorzaak van deze onbegrepen ziekte.
Vluchten naar een plek in de virtuele wereld: een aantrekkelijke plek waar problemen vervagen naar de achtergrond. Veel gameverslaafden ervaren hun spel op die manier. Maar wanneer heeft iemand een gameverslaving?
Maar liefst 1300 vrouwen en zeventig mannen worden ieder jaar gediagnosticeerd met anorexia nervosa. Patiënten zijn steeds jonger en zes procent overlijdt uiteindelijk. Daarmee is deze psychiatrische ziekte de dodelijkste. Wat is anorexia eigenlijk? Hoe ontstaat het? En welke eetstoornissen zijn er nog meer?
Slecht werkende nieren zijn sluipmoordenaars. Maar liefst één op de tien Nederlanders heeft beschadigde nieren. Helaas ontdek je nierschade vaak pas als je nieren nog maar 30% of minder werken, omdat je dan pas klachten krijgt. Maar (ernstige) nierschade is levensgevaarlijk. Dialyse of een niertransplantatie kan je leven redden. Wat gebeurt er met je als je nieren falen?
Sommige mensen kunnen niet tegen eet-, adem-, of smakgeluiden van een ander. Zij lijden aan misofonie, letterlijk: het haten van geluid. Geluid dat hen kan aanzetten tot woede, extreme walging of afschuw. Wanneer wordt een ‘gewone’ irritatie abnormaal of zelfs ziekelijk?
Eind jaren 70 duikt in de Verenigde Staten het even mysterieuze als dodelijke aids op. De ziekte, die veroorzaakt wordt door het zogenaamde hiv-virus, grijpt snel om zich heen en kost wereldwijd miljoenen mensen het leven. Inmiddels is de ziekte te beheersen, maar nog altijd niet te genezen. Wat doet hiv met je lichaam? Hoe wordt het overgedragen? En waarom is aids de wereld nog niet uit?
Bij tuberculose denk je misschien aan een ziekte uit een grijs verleden. Toch is de strijd tegen tbc nog lang niet gestreden: jaarlijks gaan er wereldwijd 1,7 miljoen mensen aan dood. De tbc-bacterie is steeds vaker resistent tegen antibiotica, en door verre reizen en globalisering steekt de ziekte ook in Nederland weer regelmatig de kop op.
Krasloten, fruitautomaten, casino’s, loterijen, online spelletjes: de mogelijkheden om te gokken lijken groter dan ooit. Voor de meeste mensen is gokken ontspanning of een avondje uit. Maar voor een kleine groep – nu ja, klein: in Nederland gaat het om zo’n 80.000 mensen – is het meer dan dat: een verslaving. Wat gebeurt er in het hoofd van de gokverslaafde? Wat maakt gokmachines zo verslavend? En zijn wij eigenlijk niet allemaal een beetje verslaafd?
Zweetvoeten, parfums, verse koffie: geur is overal om ons heen. Toch onderschatten we vaak hoe belangrijk ruiken is. Van gevaarherkenning tot partnerkeuze, onze neus wijst ons vaak de weg. Kun je je reukzin eigenlijk trainen? En hoe is het om niet te kunnen ruiken?
Toen je had besloten om meer over hersenen te willen weten, en ging kijken op NPO Focus, stond je er waarschijnlijk niet bij stil dat deze handelingen worden aangestuurd door miljarden stroompjes in je brein. Dat is niet zo gek, want ook wetenschappers zijn zich er steeds meer van bewust dat het brein niet alleen een samenspel is van ‘chemische fabriekjes’, maar ook van ‘elektriciteitscentrales’.
Bij een prothese denk je misschien aan een houten been of een siliconen nepborst voor in de bh, maar prothesen hebben de laatste decennia een indrukwekkende ontwikkeling doorgemaakt. Goeie kans dat je op straat zo nu en dan iemand tegenkomt met een nepneus of een nepoor, maar dat helemaal niet ziet. Ze zien er gewoon te realistisch uit om op te vallen. In sommige gevallen kun je zelfs weer voelen met je prothese. Hoe maken wetenschappers zulke prothesen, en wat betekent het voor de patiënten als ze hun aanzicht weer terugkrijgen?
